ဗုဒၶခ်ီးမြမ္း ကထိန္သကၤန္း1

ဤ ကထိန္ဟူေသာ ျမန္မာေဝါဟာရ စကားမွာ ကထိန ဟူေသာ ပါဠိဘာသာမွ ဆင္းသက္လာေသာ ျမန္မာတို႔ ေမြးစားစကားလံုး ပါဠိသက္ ေဝါဟာရပင္ ျဖစ္သည္။ ဥပမာ ပုဂၢလ(ပုဂၢိဳလ္)၊ မဂၢ(မဂ္)၊ ဖလ(ဖိုလ္)၊ နိဗၺာန(နိဗၺာန္) စသည္ျဖင့္ ပါဠိေဝါဟာရမ်ားကို အဆင္ေျပသလို ျမန္မာေဝါဟာရ အျဖစ္ ေမြးစားယူသကဲ့သို႔ ကထိန ဟူေသာ ပါဠိစကားကို န-ေပၚ တခြန္လႊား၍ ကထိန္ဟု ျမန္မာလို လြယ္လြယ္ ေမြးစားကာ ကထိန္ဟု ေရးသား ၾကေပ သည္။

ထိုထို အ႒ကထာ ဋီကာ အဖြင့္က်မ္း စသည္၌ ကထိန္အဓိပၸါယ္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိရာတြင္ မွတ္ရလြယ္သည့္ အဓိပၸါယ္ကိုသာ တင္ျပရလွ်င္ ပဥၥာနိသံေသ အညတၳ ဂႏၱဳံ အဒတြာ ကထတိ သဂၤဏွာတီတိ  ကထိနံ ဟူေသာ ဝိျဂိဳဟ္ႏွင့္အညီ  ကထိန္အာနိသင္ အက်ိဳးတရား ငါးပါးတို႔ကို ျပင္ပသို႔သြားျခင္းငွါ မေပးဘဲ ကထိန္ခင္းေသာ သံဃာေတာ္တို႔အားသာလွ်င္ ထိုအာနိသင္ ငါးပါးတို႔ကို ရေအာင္ ခိုင္ခံ့ေအာင္ ခ်ီးေျမွာက္ေထာက္ပံ့ တတ္ေသာ၊ သိမ္းယူတတ္ေသာ အနက္သေဘာေၾကာင့္ ကထိန္ ဟု ေခၚသည္။ (ပဥၥာနိသံေသ အေႏၱာကရဏသမတၳတာယ ထိရႏၱိ အေတၳာ၊ (သာရတၳဋီကာ)။

ျမဲျမံခိုင္ခံ့လွေသာ ေက်ာက္ေတာင္ၾကီး၊ သစ္ပင္ၾကီးမ်ားကို အရပ္ေလးမ်က္ႏွာမွ ေလျပင္း တိုက္ခတ္ လာေသာ္လည္း မယိမ္းမရိုင္ ျမဲခိုင္တည္တံ့ကာ မပ်က္စီးနိုင္သကဲ့သို႔ ဝိနည္းကံအားေလ်ာ္စြာ ကထိန္ခင္းသျဖင့္ ရရွိလာေသာ ကထိန္အက်ိဳးအာနိသင္မ်ားကိုလည္း ဖ်က္ဆီးလို႔မရ ခိုင္ျမဲ လွေသာ ေၾကာင့္ ကထိန္ ေခၚသည္ ဟူလို။

တနည္းအားျဖင့္ ဗုဒၶါဒီဟိ ကထိယေတ သိလာဃေတ ပသံသီယေတတိ ကထိနံ ဟူသည္ႏွင့္ အညီ ဘုရားအစရွိေသာ သူေတာ္ေကာင္းတို႔ ခ်ီးမြမ္းအပ္ေသာေၾကာင့္ ကထိန္ဟု ေခၚသည္။ (ဣဒဥွိ ကထိနဝတၳံ နာမ ဗုဒၶပသ႒ံ။ (အ႒ကထာ ၂၉၉)။

ကထိန္ျဖစ္ခြင့္ျပဳေတာ္မူျခင္းအေၾကာင္း

ျမတ္ဗုဒၶသည္ သာဝတၳိျပည္ အနာထပိဏ္သူေ႒း၏ ေဇတဝန္ေက်ာင္းေတာ္ သီတင္းသံုးေတာ္မူခိုက္ ပါေဝယ်ကတိုင္းသား ရဟန္းေတာ္ အပါးသံုးဆယ္တို႔သည္ အားလံုးပင္ အရညကင္ဓုတင္၊ ပိ႑ပါတ္ဓုတင္၊ ပံ့သုကူဓုတင္၊ တိစီဝရိတ္ ဓုတင္ ေဆာက္တည္ၾကသည္။ အားလံုးပင္ ပုထုဇဥ္ႏွင့္ ရဟႏၱာမပါ ေသာတာပန္၊ သကဒါဂန္ အနာဂါမ္ တည္ထားျပီးျဖစ္၏။ ေကာသလမင္းႏွင့္ အေဖတူ အေမကြဲလည္း ေဆြမ်ိဳးေတာ္ေသာ ယင္းဘဒၵဝဂၢီညီေနာင္  ရဟန္းသံုးဆယ္တုိ႔ကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ ရွင္ေတာ္ဘုရားက ကထိန္ကို ခြင့္ျပဳေတာ္ မူခဲ့ေပသည္။ သမိုင္းျဖစ္စဥ္ အနည္းငယ္ တင္ျပရလွ်င္ ဘုရားရွင္သည္ သာသနာျပဳခရီး တစ္ေထာက္ႂကြ ခ်ီေတာ္မူရင္း ကပၸါသိက ေတာအုပ္အတြင္း ထုိညီေနာင္သံုးဆယ္တုိ႔ကုိ ေရွးဦးစြာ ေတြ႔ဆံုခဲ့ရ ျခင္းျဖစ္သည္။ ညီေနာင္ သံုးဆယ္တုိ႔သည္ ခ်စ္ဇနီးမယားကုိယ္စီႏွင့္ ေတာအုပ္ထဲသုိ႔ ေပ်ာ္ပြဲစား ထြက္ၾကျခင္း ျဖစ္သည္။

မင္းသားသံုးဆယ္ထဲတြင္ တစ္ဦးေသာ မင္းသားမွာ ကုိယ္ပုိင္ဇနီးမယား မရိွ၍ အေပ်ာ္မယ္တစ္ဦးကုိ ငွါးရမ္း ေခၚေဆာင္လာခဲ့ျခင္းက မင္းသားသံုးဆယ္တုိ႔ကုိ ကြ်တ္တမ္းခရီးဆီသိုိ႔ ဦးတည္ေစခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ မင္းသားသုံုးဆယ္တုိ႔သည္ ေတာအုပ္အတြင္း ေပ်ာ္ပြဲႀကီး ဆင္ယင္က်င္းပရင္း ေမာပန္းကာ အိပ္ေမာက် ကုန္ၾကသည္။ အေပ်ာ္မယ္ကေတာ့ မအိပ္ေပ်ာ္ႏုိင္ေပ။ သူမမွာ မင္းသားတုိ႔ေလာက္ မျပည့္စံုသည့္အတြက္ အကြက္ေကာင္းကို ေခ်ာင္းကာေသာက္စား ယစ္မူး၍ အိပ္ေပ်ာ္ေနၾကေသာ မင္းသားတုိ႔၏ ေကာင္းႏုိးရာရာ ရတနာမ်ားကုိ ခြ်တ္ယူ ထြက္ေျပးေလသည္။ အိပ္ေရးဝ၍ ႏုိးထလာမွ အေၾကာင္းစံု သိရိွရေပသည္။
ထုိအမ်ဳိးသမီးကုိ ေတြ႔ရာသခၤ်ဳိင္း ဓားမဆုိင္းဘဲ အေသသတ္ရန္ ဓါးလွံတဝင့္ဝင့္ ရွာပံုေတာ္ ဖြင့္ၾကေတာ့သည္။ သို႔ရာတြင္ ရွာသည္က အေပ်ာ္မယ္၊ ေတြ႔သည္က ရွင္ေတာ္ဗုဒၶ…။ ရွင္ေတာ္ဗုဒၶကုိ ဝုိင္း၍ ေမးၾကေတာ့သည္၊
အရွင္ဘုရား……ဤေနရာမွ အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦး ရတနာထုပ္ႏွင့္ ေျပးသြားသည္ကုိ ျမင္လုိက္ပါ သလား….တဲ့…။

သတၱဝါတုိ႔၏ ဣေႁႏၵအႏုအရင့္ကုိ ေကာင္းစြာျမင္ႏုိင္ေတာ္မူေသာ ျမတ္ဗုဒၶက မင္းသားတုိ႔အား မိန္းမေပ်ာက္ တာကို ရွာတာႏွင့္ မိမိကုိယ္ကုိ ရွာတာ ဘယ္ဟာက အက်ိဳးရိွသနည္း (ျမတ္သနည္း)ဟု စတင္ ေမးေတာ္မူရာ ပါရမီရွင္မင္းသားမ်ား အလုိအေလ်ာက္ ဒူးမ်ားေကြး ညြတ္သြားရင္း မိမိတို႔ကုိယ္တုိင္ပင္ မိမိကုိယ္ကို ရွာတာ ျမတ္ေၾကာင္း တညီတညြတ္တည္း ေလ်က္ထားၾကေလသည္။ ရွင္ေတာ္ဗုဒၶ မိန္႔ခြန္း ေတာ္ ျမတ္သည္ မင္းသား တုိ႔အတြက္ မဂ္ဖုိလ္လမ္းကုိ ေျဖာင့္တန္းေစခဲ့သည္။ သူတုိ႔သည္ ယခင္ဘဝမ်ားစြာ သံသရာတစ္ေကြ႔မွာ ရွင္ေတာ္ဗုဒၶကုိယ္တုိင္ တု႑ိလ-ဝက္ဘဝ ျဖစ္ခဲ့ရသည့္ အခ်ိန္တုန္းက ေပ်ာ္ပြဲစားျပဳလုပ္ရန္ ဝက္သားလုိအပ္၍ ဗုဒၶအေလာင္းေတာ္ဝက္ႏွင့္ ညီေတာ္အာနႏၵာအေလာင္း ဝက္ကေလးတုိ႔အား ဝက္ပုိင္ရွင္အဖြါးအုိကုိ အရက္ တုိက္ကာ ေရာင္းေစခဲ့သည္။ ထုိအခါ ညီေတာ္အာနႏၵာ အေလာင္းေတာ္ဝက္ကေလး ေသေဘးကုိ ေၾကာက္ လွ၍ ေနာင္ေတာ္အနားတြင္ ငိုယိုသည္ကုိ တရားစကား ေျပာျပရင္း ထုိမင္းသားညီေနာင္ေလာင္းလ်ာ သံုးဆယ္တုိ႔ကို တရားသံေဝဂ ရေစခဲ့သည့္အျပင္ တစ္သက္လံုး ဒါန၊ သီလ၊ ကုသုိလ္ တုိးပြားေစခဲ့သည္။ ထုို ပါရမီမ်ဳိးေစ့တုိ႔သည္ ယၡဳဖူးပြင့္ခြင့္ ၾကံဳရေပၿပီ။

ဗုဒၶစကားသည္ ဟုတ္မွန္ေပသည္။ တစ္သံသရာလံုး ကုိယ့္ခႏၶာကုိ ဥာဏ္ႏွင့္ရွာ ၾကည့္ရန္ကို မရွာတတ္၊ ရွာရ ေကာင္းမွန္းမသိ၍ သူတစ္ပါးကုိပဲဲ ရွာေဖြခဲ့ၾကသည္။ သူတစ္ပါးကုိ ရွာသျဖင့္ မိမိမွာ ဒုကၡရွည္ရန္သာ ဖန္တီး စုေဆာင္းျဖစ္ခဲ့ၾကသည္။ အကုသုိလ္အျပစ္ ႂကြယ္သထက္ ႂကြယ္ေအာင္ ေန႔ေရာညပါ၊ ေန႔မအားညမနား စုေဆာင္္လာခဲ့ၾကသည္။ အေၾကာင္းျပည့္စုံသည္ႏွင့္ ထုိအေၾကာင္းမ်ားက အက်ိဳးတရားတစ္ခုစီ ထုတ္လုပ္ ေပးသည္ကုိ အပါယ္တြင္္ ခါးစည္း၍ခံစားခဲ့ရသည္။ သားမယားစသည္ ေလာကီအလီလီ သူတစ္ပါးကို ရွာရင္းရွာရင္း အုိေဘးေတြ အထပ္ထပ္၊ နာေဘးေတြ အဖံုဖံု၊ ေသေဘးေတြ အေလာင္းခ်င္းထပ္ ေျမႀကီးထု ယူဇနာခ်ီ တုိးတက္လာေအာင္ အေၾကာင္းတရားေတြက ကုန္ထုပ္လုပ္မွဳၾကီးသဖြယ္ အဆက္မျပတ္ ျဖစ္ေစခဲ့ျပီ။ ထိုသေဘာကို မင္းသားတို႔သည္ မိမိကုိယ္ထဲ ဥာဏ္နဲ႔ရွာၾကည္ေတာ့မွ ေကာင္းေကာင္းသိသျဖင့္ ငါမေတြ႔ သူမေတြ႔ေတာ့ပဲဲ ေဖါက္ျပန္ေျပာင္းလြဲေနသည့္ ရုပ္၊ လက္ေတြ႔ ခံစားေနရသည့္ေဝဒနာ၊ အမွတ္ အသားျပဳ ေပးေနရသည့္ သညာ၊ မွတ္ႏွိဳင္ဖို႔ခံစားႏွိဳင္ဖို႔ သိႏွိဳင္ဖို႔ အျမဲတမ္းတြန္းအားေပး ေနရသည့္ သခၤါရ၊ မသိပဲေန၍မရ သိေပးေနရသည့္ စိတ္ ဟူေသာ ခႏၶာငါးပါး အေပါင္းအစုကိုုသာ ေတြ႔ရိွေနရေပသည္။ တရားႏွင့္ၾကည့္ရင္းက သူတို႔၏ခႏၶာတြင္ အရႈခံတရားတို႔၏ မၿမဲမႈကုိ ရွဳဥာဏ္ႏွင့္ ေကာင္းေကာင္းျမင္၊ မၾကည့္ခ်င္ေတာ့ ေလာက္ေအာင္ ဥာဏ္ျဖင့္မုန္းကာမုန္းကာ၊ ဒုကၡဆံုးသြားေတာ့မွ ဒုကၡကုန္ဆံုးရာ နိဗၺာန္ကုိ ဥာဏ္အျမင္ႏွင့္ ျမင္ေတြ႔ သြားၾကေပလိမ့္မည္။ ဘုရားႏွင့္ေတြ႔၊ တရားစကား နာၾကးရေလေတာ့ ပါရမီရွင္ မင္းသားသံုးဆယ္တို႔သည္ ရွင္ေတာ္ဗုဒၶ၏ သစၥာစကားအဆံုးမွာ ေသာတာပန္ေအာက္မနည္း အနာဂါမ္ထက္မပုိ ေအာက္မဂ္ ေအာက္ဖိုလ္ သံုးပါးရရွိကာ မင္းသားအားလံုးတို႔သည္ အရိယာစင္စစ္ ဧကန္ျဖစ္ သြားၾကေတာ့သည္။

ထိုရဟန္းေတာ္ျမတ္ အသစ္စက္စက္ သံုးဆယ္တို႔သည္ အရိယာအျဖစ္ႏွင့္ တစ္ႀကိမ္မွ်သာ ဖူးခြင့္ရလိုက္သည့္ ဗုဒၶရုပ္ပံုေတာ္ကို ဆက္လက္ဖူးေျမွာ္လို၊ တစ္ႀကိမ္မွ်သာ နာၾကားခြင့္ရလိုက္ေသာ ခ်ိဳၿမိန္ ေကာင္းျမတ္လွသည့္ တရားေတာ္အသံတို႔ကို  နာၾကားလိုေသာ သဒၶါ ဆႏၵ ျပင္းျပစြာႏွင့္ ရွင္ေတာ္ဗုဒၶ ရွိရာဆီမွန္းၿပီး ခရီးေလွ်ာက္ လွမ္းလာခဲ့ၾကရင္း သာဝတၳျမိဳ႕ ေဇတဝန္ေက်ာင္းေတာ္သို႔ မေရာက္မွီ သာေကတျမိဳ႕ေတာ္မွာ ဝါဆိုဝါကပ္ ေတာ္မူခဲ့ၾကသည္။ သာဝတၳိႏွင့္ သာေကတၿမိဳ႕မွာ (၆)­ ယူဇနာ ေဝးကြာလွသည္။ ႏို႔စို႔ကေလး အေမႏွင့္ ခြဲေနရ သကဲ့သို႔ တရားႏို႔ ဆာေလာင္စြာႏွင့္ ဝါဆိုဝါကပ္ ေနခဲ့ရေပသည္။ ဝါကြ်တ္သည္ႏွင့္ ျမတ္ဗုဒၶ ရွိရာ သာဝတၳိသို႔ ခရီးဆက္ခဲ့ၾကသည္။

မိုးကမျပတ္တတ္ေသး၊ ရြံ႕ႏြံ႕ေစးေပါမ်ား၊လွိ်ဳေျမာင္ေတာင္ၾကား စမ္းအိုင္မ်ားကို ျဖတ္ေက်ာ္ လာခဲ့ၾကရေသာ ႏုနယ္ေသာ မင္းသားတျဖစ္လဲ ရဟန္းေတာ္မ်ားမွာ အလြန္ပင္ပန္းကာ သကၤန္းမ်ားလည္း မိုးေရစိုရႊဲ၍ လဲစရာ နတၳိ သနားစရာအတိႏွင့္ ရွင္ေတာ္ဗုဒၶေရွ႕ေတာ္္မွာ ျပားျပားေမွာက္ကာ ဝပ္ခ်ဖူးေျမွာ္ေနၾကသည္ကို “ေနေကာင္း ၾကပါ၏ေလာ၊ ခ်မ္းခ်မ္းသာသာ ေနထိုင္ခဲ့ၾကရပါ၏ေလာ”ဟူေသာ ဧည့္ဝတ္စကား မိန္႔ေျခြေတာ္မူကာ အတိုင္းမသိ သနားျခင္း မဟာကရုဏာ ရွိေတာ္မူေသာ ရွင္ေတာ္ဗုဒၶသည္ ထိုမင္းသားသံုးဆယ္တို႔ကို အေၾကာင္းျပဳကာ သာသနာေတာ္အတြက္ အရွည္ရည္ေျမွာ္လွ်က္ ဤထူးျခားသည့္ ကထိန္ေတာ္ကို ခြင့္ျပဳေတာ္ မူခဲ့ေပသည္။ ေနာင္တြင္ ဘဒၵဝဂၢီ ညီေနာင္သံုးက်ိပ္ ရဟန္းေတာ္တို႔သည္ ျမတ္ဗုဒၶေဟာေတာ္မူေသာ အနမတဂၢ သုတ္ေတာ္ကို နာၾကားရသျဖင့္ ပဋိသမၻိဒါဥာဏ္ေလးပါး၊ အဘိညာဥ္ ေျခာက္ပါးႏွင့္ ျပည့္စုံေသာ ရဟႏၱာ အရွင္မ်ား ျဖစ္သြားခဲ့ၾကေလေတာ့သည္။ ကထိန္ကို ထိုရဟန္းေတာ္ သံုးက်ိပ္အေၾကာင္းျပဳ၍ ျမတ္ဗုဒၶက ခြင့္ျပဳေတာ္မူခဲ့သည္။ အႏုဇာနာမိ ဘိကၡေဝ ဝႆံဝု႒ာနံ ဘိကၡဴနံ ကထိနံ အတၳရိတံု။(မဟာဝါ ပါဠိေတာ္)။ ခ်စ္သားတို႔ ဝါကၽြတ္ေသာ ရဟန္းတို႔အား ကထိန္ခင္းျခင္းငွါ ငါဘုရားခြင့္ျပဳေတာ္မူ၏ ဟု မိန္႔ေတာ္မူကာ ကထိန္ကို ခြင့္ျပဳေတာ္မူခဲ့သည္။

ဤသို႔လွ်င္ ျမတ္ဗုဒၶသည္ ေလးလံလွစြာေသာ ဒုုကုဋ္သကၤန္းၾကီးကို ထားခဲ့၍ ေပါ့ပါးေသာ သင္းပိုင္ ကိုယ္ဝတ္ သကၤန္းတို႔ျဖင့္သာ လြတ္လပ္ေပါ့ပါးစြာ မပင္မပန္း ခရီးေဒသစာရီ လွည့္လည္သြားလာနိုင္ရန္ ရန္သန္ေတာ္ မူေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ဤကထိန္မည္သည္ကို ေရွးေရွးေသာ ဘုရားရွင္တို႔၏ ခြင့္ျပဳပညတ္ေတာ္ျမဲ ဓမၼတာ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း ကထိန္ကို ခြင့္ျပဳေတာ္မူခဲ့ေလသည္။ ကထိန္သည္ သီိတင္း ကၽြတ္လျပည့္ေက်ာ္ (၁) ရက္ေန႔မွ စ၍ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႔ အထိ တစ္လအတြင္း ခင္းအပ္ေသာကာလ ျဖစ္ပါသည္။ အဂၤါရွစ္ပါးႏွင့္ျပည့္စံုေသာ ရဟန္းပုဂၢိဳလ္မွသာ ကထိန္ခင္းျခင္းငွါ ထိုက္ပါသည္။ သံဃာသည္ ကထိန္၏ မူလမည္ပါသည္။ ကထိနႆ ဧကံမူလံ သံေဃာ။(ပရိဝါ-၃၀၆)။

“သကၤန္းမွာ ကထိန္၊ ဆြမ္းမွာ ပိဏ္၊ ရတနာမွာ စိန္၊ ေက်ာင္းမွာ သိမ္” ဟူ၍ ေရွးဆရာေတာ္ၾကီးမ်ား မိန္႔ဆိုထားေသာ တန္ဖိုးရိွလွသည့္ ေရွးအစဥ္လာစကားကို ယေန႔ထက္တိုင္ ဗုဒၶဘာသာဝင္တိုင္း နာမဝေအာင္ ၾကားဖူးၾကေပသည္။ ေက်ာင္းလွဴတာျခင္းအတူတူ “သိမ္ေက်ာင္း” လွဴတာက ပုိျမတ္သည္ဟု ဆုိလုိရင္း ျဖစ္ေပသည္၊ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ သိမ္ေက်ာင္းသည္ ရဟန္းျပဳျခင္း၊ ဥပုသ္ျပဳျခင္း၊ အျခားေသာ သံဃာ့ကိစၥအဝဝတုိ႔ကို သိမ္ေက်ာင္းအတြင္း၌သာ ျပဳလုပ္ရေသာေၾကာင့္ ပိုမိုအက်ိဳးမ်ားသည္၊ ထို႔ေၾကာင့္ သာသနာေတာ္၏ ေရေသာက္ျမစ္ သဖြယ္ျဖစ္ေသာ သိမ္ေက်ာင္း အလွဴကို မြန္ျမတ္၏ဟု ဆိုၾကပါသည္။

ကထိန္သကၤန္းႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ပုဂၢိဳလ္စြဲ၊ ဥပါဒါန္စြဲ မထားဘဲ ကထိန္အလွဴရွင္မ်ားက ကထိန္အလွဴသကၤန္းကို သံဃိကဒါန ေပးလွဴရသည္၊ ယင္းကထိန္သကၤန္းသည္ သံဃိကဒါန ျဖစ္ေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ တစ္လအတြင္းသာ ကထိန္ခင္းရသျဖင့္ ကာလဒါန ျဖစ္ေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ သံဃာေတာ္မ်ားအား လာဘ္လာဘ ျဖစ္ထြန္းကာ ခ်မ္းသာေစျခင္း ေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ အက်ိဳးငါးပါး တိုးပြားေစ ေသာ ေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ကထိနဒါနသည္ ဝိနည္းသိကၡာပုဒ္ ငါးပါးျဖင့္ သင့္ေရာက္နိုင္ေသာ အျပစ္အာပါတ္တို႔ကို ကင္းလြတ္ခြင့္ရေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးရာ ေရာက္ေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း ကထိန္သကၤန္း လွဴဒါန္းျခင္းကို မြန္ျမတ္လွသည္ဟု ေရွးဆရာတို႔ မိန္႔ေတာ္မူၾကသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ သကၤန္းလွဴတာျခင္း အတူတူ “ကထိန္သကၤန္း” လွဴ ဒါန္းခြင့္ရျခင္းက ပုိျမတ္သည္ဟု ဆုိလုိျခင္း ျဖစ္ေပသည္၊ ကထိန္သကၤန္း လွဴဒါန္းရာ၌ ထူးျခားခ်က္မ်ားစြာ (စည္းကမ္းမ်ားစြာ) ရွိေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေပသည္။ ကထိန္သကၤန္း အလွဴ၏ ထူးျခားခ်က္(စည္းကမ္းတုိ႔)ကုိ အနည္း ငယ္မွ် ရွင္းျပရလွ်င္ ကထိန္သကၤန္းသည္ လွဴဒါန္းမႈ ျဖစ္ေပၚလာပံု အားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ အခ်ိန္ကာလ အားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ အလွဴခံအားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ လွဴဒါန္းဖြယ္ရာပစၥည္း အားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ လွဴနည္းအားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ (၀ိနည္းသိကၡာပုဒ္ ကင္းလြတ္ခြင့္ရျခင္း)အက်ိဳး အားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ တစ္ျခားေသာ ဒါနတုိ႔ႏွင့္မတူ“ မူ”မ်ားစြာ ထူးျခားေနသည္ကုိ ေတြ႔ရွိ ႏုိင္ေပသည္။ ဆိုပါေတာ့….

၁။ တျခားေသာ ပစၥည္းတုိ႔ကို လုိအပ္လွ်င္ မိဘကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေဆြမ်ဳိးကုိေသာ္လည္း ေကာင္း၊ ဖိတ္္မႏၱက ျပဳထားသူ (ရဟန္းဒကာ ရဟန္းအမ စသူ) တုိ႔ကိုေသာ္လည္းေကာင္း အရိပ္အျမြက္ ႏႈတ္ျမြက္၍ အလွဴခံေကာင္း (ေတာင္းေကာင္း)၏၊ ကထိန္သကၤန္းကိုကား မိဘကိုေသာ္မွလည္း အရိပ္အျမြက္ ႏႈတ္ျမြက္၍ သိေစျခင္းငွာ (အလွဴခံျခင္းငွာ) မအပ္ေပ( န နိမိေတၱန၊ ပရိကထာကေတန အတၳတံ ေဟာတိ ကထိနံ)၊ တစ္ျခားသူတုိ႔ကိုကား အဘယ္မွာ ဆိုဖြယ္္ရာ ရွိပါေတာ့အံ့နည္း၊ သူ႔အလုိလို သဒၶါတရားျဖစ္ေပၚ၍ လွဴေသာ ကထိန္သကၤန္းကိုသာ အလွဴခံခြင့္ရွိ၏၊ အလွဴခံေကာင္း၏၊ (ေကာင္းကင္မွ က်လာေသာ သန္႔ရွင္း ၾကည္လင္ေသာ မုိးေရမုိးေပါက္ကဲ့သို႔ သဒၶါတရား သန္႔သန္႔ေလးျဖင့္ လွဴေသာ “ကထိန္သကၤန္း” ျဖစ္ရေပမည္။ ယင္းကဲ့သို႔ေသာ ကထိန္သကၤန္းကိုပင္ “မုိးေပၚက်ကထိန္”ဟု ေျပာဆုိၾကျခင္း ျဖစ္ေပသည္။ (ကထိနံနာမ အတိဥကၠ႒ံ ၀႗တိ၊ မာတရမၸိ ၀ိညာေပတုံ န၀႗တိ၊ အာကာသေတာ ၾသတိဏၰသဒိသေမ၀ ၀႗တိ၊)။

၂။ကထိန္သကၤန္းသည္ တစ္ျခားေသာ လွဴဖြယ္တုိ႔ကဲ့သို႔ လွဴခ်င္သည့္အခါတိုင္း လွဴခြင့္ မရေပ၊ သတ္မွတ္ ထားေသာ သီတင္းကြ်တ္ လျပည့္ေက်ာ္(၁) ရက္ေန႔မွ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႔ထိ တစ္လတိတိ အခ်ိန္ကာလ အတြင္းသာ လွဴခြင့္ရွိ၏။ (ကထိန္ခင္းခြင့္ရွိ၏) ထိုတစ္လအတြင္း သံဃာေတာ္မ်ားအား ကထိန္သကၤန္း လွဴ ထား၍ သဃာေတာ္မ်ားက ဝိနည္းကံအားေလွ်ာ္စြာ ဥတ္ကမၼဝါစာျဖင့္ ၾကိဳတင္ခင္းထားရမည္၊ ကထိန္ပြဲ က်င္းပမွဳကို တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေက်ာ္ေသာ္လည္း က်င္းပေတာ္မူၾကသည္။ က်န္ေသာ အခ်ိန္မ်ား၌ကား လွဴခြင့္ လုံး၀မရွိေပ၊ ထို႔ျပင္ ကထိန္သကၤန္းသည္ တစ္ႏွစ္မွ တစ္လ၊ တစ္လမွ တစ္ရက္၊ တစ္ရက္မွ (တစ္ေက်ာင္း ) တစ္ၾကိမ္သာ လွဴခြင့္ ရွိေလသည္။

၃။လွဴဖြယ္ပစၥည္းအားျဖင့္ ကထိန္ခင္းရန္ အတြက္ သင္းပုိင္၊ ဧကသီ ၊ ဒုကုဋ္ (ႏွစ္ထပ္) သကၤန္းတုိ႔တြင္ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ရေပမည္။ (တျခားေသာ လွဴဖြယ္ပစၥည္းမ်ားကုိ အျခံအရံအျဖစ္ လွဴဒါန္းႏုိင္ပါသည္)

၄။လွဴနည္းအားျဖင့္ သံဃိကဒါနအျဖစ္ သံဃာအားသာ လွဴဒါန္းရမည္ ျဖစ္ေပသည္။ (ပုဂိၢဳလ္စြဲျဖင့္ ပုဂၢလိကဒါနအျဖစ္ လုံး၀ မလွဴေကာင္းေပ)၊ သံဃာေတာ္မ်ားက ထုိသကၤန္းကို အလွဴခံယူျပီး သိမ္အတြင္း၌ ဉတ္ကမၼ၀ါ ရြတ္ဖတ္၍ သင့္ေတာ္သည့္ ရဟန္းေတာ္ တစ္ပါးပါးအား လွဴဒါန္းရ၏။ ဉတ္ကမၼ၀ါ ရြတ္ဖတ္၍ လွဴဒါန္းရေသာေၾကာင့္ ကထိန္ခင္းမည့္ သကၤန္းကို “ ဉတ္သကၤန္း” ဟု ေခၚဆုိၾကေလသည္။

၅။အလွဴခံေသာ ရဟန္းသည္လည္း ပုရိမ၀ါကပ္၍ (၀ါမက်ိဳးမပ်က္ေသာ) သီတင္းကြ်တ္ လျပည့္ ေန႔၌ ၀ါမွကြ်တ္ေသာ ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္သာ အလွဴခံခြင့္ ရွိသည္။ (ထုိရဟန္းတုိ႔တြင္လည္း ဆင္းရဲႏြမ္းပါး ဆုံးျဖစ္ေသာ ရဟန္းကုိ ပထမဦးစားေပး၍ လွဴဒါန္းရမည္ ျဖစ္ေပသည္၊ ထုိရဟန္းမရိွမွ မေထရ္ၾကီးစသည့္ ရဟန္း တစ္ပါးပါးအား လွဴဒါန္း ရမည္ ျဖစ္ေပသည္။

၆။ အက်ဳိးအားျဖင့္ ကထိန္အာနိသင္ရေသာ (ကထိန္ခံေသာရဟန္းႏွင့္ အႏုေမာဒနာျပဳေသာ) ရဟန္းေတာ္မ်ား သည္ ၀ိနည္းသိကၡာပုဒ္ႏွင့္ သက္ဆုိင္သည့္ ကင္းလြတ္ခြင့္(၅)မ်ဳိးကုိ သီတင္းကြ်တ္လျပည့္ေက်ာ္-၁-ရက္ေနမွ စ၍ တေပါင္းလျပည့္ေန႔ထိ ၅-လ တုိင္တုိင္ ရရွိၾကေလသည္။

 အထက္ဆိုခဲ့ျပီးသည့္အတိုင္း သံဃာေတာ္မ်ား အေနအားျဖင့္လည္း သံဃာအား လွဴဒါန္းအပ္ေသာ သံဃိက၊ သံဃာပုိင္ ရလုိက္ၿပီးျဖစ္ေသာ ထုိသကၤန္းကုိ ေက်ာင္းတုိက္တစ္ခုလုံးရိွ သံဃာေတာ္မ်ားက ဝိနည္း ေတာ္ ႏွင့္အညီ အဆင္းရဲဆံုး၊ အႏြမ္းပါးဆံုး၊ အခ်ိဳ႕တဲ့ဆံုး သံဃာကုိ ေရြးခ်ယ္စိစစ္၍ ထုိသကၤန္းကုိ သိမ္ထဲတြင္ ကမၼဝါစာႏွင့္ရြတ္ဆုိ အတည္ျပဳကာ သံဃာ့ဆႏၵႏွင့္အညီ ေရြးခ်ယ္ထားေသာ ရဟန္းေတာ္အား ကထိန္ သကၤန္းကုိ ေပးအပ္ၾကရသည္။ ထုိရဟန္းသည္လည္း ကထိန္အေၾကာင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ နားလည္/ကြ်မ္းက်င္မႈ ရိွရမည္။ ကထိန္ခံယူမည့္ ရဟန္းေတာ္မွာ ဝါက်ိဳးပ်က္ျခင္းမ်ဳိးလည္းမရိွေစရ။ ထုိကထိန္သကၤန္းကုိ ရရိွပုိုင္ဆုိင္ေသာ ရဟန္းေတာ္က “အရွင္ဘုရားတို႔ ဤ(သံုးထည္ေသာသကၤန္း) တခုခုျဖင့္ ကထိန္ခင္းပါ၏” ဟု ႏႈတ္ႁမြတ္ရြတ္ဆုိကာ “ဝိနည္းတရားေတာ္ႏွင့္အညီ သံဃာေတာ္မ်ားအား ကထိန္ခင္းၿပီးပါၿပီ အရွင္ဘုရား၊
ထုိကထိန္သကၤန္း အလွဴအတြက္ ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာ အႏုေမာဒနာ ျပဳေတာ္မူၾကပါ”(သာဓုေခၚေတာ္မူၾကပါ)
ဟူ၍ေလွ်ာက္ထားရမည္။ က်န္သံဃာေတာ္မ်ားက ထုိအလွဴကုိ ဝမ္းေျမာက္ပါ၏ ဟူ၍ သာဓု တၿပိဳင္နက္ ေခၚဆိုရသည္၊ ကထိန္အနဳေမာဒနာ တက္ေရာက္၍ အႏုေမာဒနာ သာဓုေခၚေသာ ရဟန္းတုိင္း ေအာက္တြင္ ေဖၚျပမည့္ ကထိန္အာနိသင္ အက်ိဳးငါးပါးကို ရရွိၾကသျဖင့္ ဝိနည္းကံအရ ငါးလလံုးလံုး အျပစ္အာပတ္မွ ကင္းလြတ္ခြင့္ ရရိွၾကသည္။