ျမတ္ဗုဒၶေခတ္ တိုင္းၾကီး ၁၆ တိုင္း

ျမတ္ဗုဒၶေခတ္ တိုင္းၾကီး ၁၆ တိုင္းႏွင့္ ယင္းတိုင္းေဒသၾကီး ၁၆ ခုတို႔၌ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့သည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို တေစ့တေစာင္းေလ့လာျခင္း

သင္တန္းအမွတ္စဥ္(၁)

ရန္ကုန္ သီတဂူဗုဒၶတကၠသိုလ္တြင္ Fundamental Buddhism အျဖစ္ လူပုဂၢိဳလ္တို႔အား  ေသာၾကာ စေန တနဂၤေႏြ ေန႔မ်ားတြင္ ပထမဆင့္ ဒုတိယဆင့္ တတိယဆင့္ ဟု အဆင့္ သံုးဆင့္ သင္ၾကားပို႔ခ်ေနရာတြင္ စာေရးသူသည္ ပထမဆင့္ႏွင့္ ဒုတိယဆင့္တို႔တြင္ သင္ေပးေနရ၏။ ဒုတိယဆင့္တြင္ သာသနသမိုင္း ဘာသာကို တာဝန္ယူပို႔ခ်ရ၏။ မိမိ၏ သာသနသမိုင္းႏွင့္ ဆက္စပ္သည့္ ပို႔ခ်စဥ္ေလးမ်ားကို မွတ္စုမွတ္တမ္းအျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ျခင္းမွ်သာ ျဖစ္၏။

ျမတ္ဗုဒၶေခတ္ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားသည့္ တိုင္းၾကီး ၁၆ တိုင္းတို႔ကို အဂၤုတၱရနိကာယ္ ဥေပါသထသုတ္(အံ-ပ ၂၁၃) တြင္ ေတြ႔ရ၏ ။ ယင္းတိုင္းၾကီး ၁၆ တိုင္းမွာ ၁။ အဂၤတိုင္း၊ ၂။ မာဂဓတိုင္း၊ ၃။ ကာသိတိုင္း၊ ၄။ ေကာသလတိုင္း၊ ၅။ ဝဇၨီတိုင္း၊ ၆။ မလႅာတိုင္း၊ ၈။ ေစတီတိုင္း၊ ၉။ ဝံသတိုင္း၊ ၁၀။ ကုရုတိုင္း၊ ၁၁။ ပဥၥာလတိုင္း၊ ၁၂။ မစၦတိုင္း၊ ၁၃။ သူရေသနတိုင္း၊ ၁၄။ အႆကတိုင္း၊ ၁၅၊ အဝႏၱိတိုင္း၊ ၁၆။ ဂႏၶာရတိုင္း၊ ၁၆။ ကေမၻာဇတိုင္း ဟု တိုင္းေဒသၾကီး ၁၆ ခုကို ေတြ႔ရ၏ ။

(နိယံ- အဂၤႏွင့္၊မဂဓာ၊ ကာသိ-ေကာသလာႏွင့္၊ ဝဇၨီပါ မလႅာျပ၊ ေစတိယပါ၊ ဝံသႏွင့္ ကုရုတျဖာ၊ ပဥၥာလာ မေစၦာ၊ သူရေသ အႆကာႏွင့္၊ အဝႏၱီ ဂႏၶာရရယ္၊ ကေမၻာဇေႏွာ။)။

ေသယ်ထာပိ ဝိသာေခ ေယာ ဣေမသံ ေသာဠသာနံ မဟာဇနပဒါနံ ပဟုတရတနာနံ ဣႆရိယာဓိပစၥံ ရဇၨံ ကာေရယ်၊ ေသယ်ထိဒံ… အဂၤါနံ မဂဓာနံ ကာသိနံ ေကာသလာနံ ဝဇၨီနံ မလႅာနံ ေစတီနံ ဝံသာနံ ကုရုနံ ပဥၥာလာနံ မစၦာနံ(မစၥာနံ) သူရေသနာနံ အႆကာနံ အဝႏၱိနံ ဂႏၶာရာနံ ကေမၻာဇာနံ အဌဂၤသမႏၷာဂတႆ ဥေပါသထႆ ဧကံ ကလံ နဂၣတိ ေသာဠသိ ံ။ (ဥေပါသထသုတ္၊ အံ-ပ။ ႏွာ ၂၁၃)။

ဤဥေပါသထသုတ္၌ ျမတ္ဗုဒၶသည္ ဝိသာခါေက်ာင္းအမၾကီးအား ေဂါပါလက ဥပုသ္ (ႏြားေက်ာင္းသား ဥပုသ္)၊ နိဂ႑ဥပုသ္(နိဂ႑တကၠတြန္းမ်ား ေစာင့္ထိမ္းေသာ ဥပုသ္)၊ အရိယာ ဥပုသ္ဟု ဥပုသ္သံုးမ်ိဳး ေဟာထား၏ ။

(၁) ေဂါပါလ-ႏြားေက်ာင္းသား ဥပုသ္ဟူသည္မွာ ႏြားေက်ာင္းသားတို႔မည္သည္ "ယေန႔ ဤမည္ ဤမည္ေသာေနရာ၌ ႏြားမ်ားျမက္စားျပီး မည္သည့္ေနရာ၌ ႏြားမ်ား ေရေသာက္လိမ့္မည္၊ စားက်က္ေက်ာင္းမည္" ဟု ႏြားေက်ာင္းသားမ်ား ေရၾကည္ရာမ်က္နုရာ ႏြားစားက်က္ရွိရာတို႔၌ ႏြားလိုက္ထိန္းေက်ာင္းသကဲ့သို႔ " ဥပုသ္သည္သည္လည္း ယေန႔ မည္သည့္ စားဖြယ္ေသာက္ဖြယ္ကို စား၍ မနက္ဖန္၌ မည္သည့္ စားဖြယ္ေသာက္ဖြယ္ အမယ္မယ္ကို စားေသာက္မည္" ဟု အစားေသာက္ႏွင့္ ေလာကီေရးရာမ်ားကို ၾကံစည္ေန၏။ ထိုကဲ့သို႔ေသာ ဥပုသ္သီလကို ေဂါပါလဥပုသ္-ႏြားေက်ာင္းသား ဥပုသ္ဟု ေခၚ၏။ ယင္းေဂါပါလဥပုသ္သည္ လံုးဝအက်ိဳးမရွိသည္ေတာ့မဟုတ္။ ထိုက္သင့္ေသာ အက်ိဳးရွိေသာ္လည္း ၾကီးျမတ္ေသာ အက်ိဳးမရွိ။

(၂) နိဂ႑ဥပုသ္ဟူသည္မွာ နိဂ႑တကၠတြန္းတို႔သည္ ယူဇနာ တရာအတြင္း၌ ရွိၾကကုန္ေသာ တိရစၦာန္မ်ားကို မသတ္ျဖတ္ၾက၊ ယူဇနာတရာ ျပင္ပရွိေသာ သတၱဝါမ်ားကိုသာ သတ္ျဖတ္ေလ့ရွိၾက၏။ ထိုကဲ့သို႔ နိဂ႑တကၠတြန္းတို႔ က်င့္သံုးေဆာက္တည္သည့္ ဥပုသ္မ်ိဳးကို နိဂ႑ဥပုသ္ဟု ေခၚ၏။

(၃) အရိယာဥပုသ္ဟူသည္ အရိယာသူေတာ္ေကာင္းတို႔ က်င့္သံုးေသာ ဥပုသ္ သို႔မဟုတ္ အရိယာသူေတာ္ေကာင္းတို႔ကို အတုယူ ေစာင့္သံုးေသာ ျမတ္ေသာ ဥပုသ္ကို အရိယာဥပုသ္ဟု ေခၚ၏။ ယင္းဥပုသ္သည္ (၁) ျဗဟၼဳေပါသထ (ဘုရားရွင္သည္ ဤေနရာ၌ ျဗဟၼာမည္၏။ ရွစ္ပါးသီလခံယူျပီး ထိုျဗဟၼမည္ေသာ ျမတ္ဘုရား၏ ဂုဏ္ေတာ္မ်ားကို အာရံုျပဳ၍ ေနျခင္းကို ျဗဟၼဥပုသ္ဟုေခၚ၏)၊ (၂) ဓမၼဳေပါသထ (ယင္းကဲ့သို႔ တရားဂုဏ္ေတာ္အာရံုျပဳ ေနျခင္းကို ဓမၼဥပုသ္ ဟုေခၚ၏။)၊ (၃) သံဃုေပါသထ (သံဃာ့ဂုဏ္ေတာ္မ်ားကို အာရုံျပဳ၍ ေနျခင္းကို သံဃဥပုသ္ ဟုေခၚ၏)၊ (၄) သီလုေပါသထ (မိမိသီလကို မက်ိဳးမေပါက္ေအာင္ေစာင့္ထိန္းျပီး မိမိသီလကို အာရုံျပဳ ဝမ္းေျမာက္ပီတိျဖစ္ေနျခင္းကို သီလဥပုသ္ ဟုေခၚ၏)၊ (၅) ေဒဝတုေပါသထ (နတ္ျပည္ ျဗဟၼာ့ျပည္၌ရွိေသာ နတ္ျဗဟၼာတို႔သည္ လူ႔ဘဝတုန္းက သဒၶါ သီလစေသာ သူေတာ္ေကာင္းတရားႏွင့္ ျပည့္စံုၾကေသာေၾကာင့္ တမလြန္ဘဝေရာက္ေသာအခါ နတ္ျပည္ ျဗဟၼာ့ျပည္၌ ျဖစ္၍ ခ်မ္းသာစြာေနရ၏။ ထိုသို႔ေသာ သူေတာ္ေကာင္းတရားမ်ား ငါ့မွာလည္းရွိ၏။ သူေတာ္ေကာင္းတရားမ်ားႏွင့္ ျပည့္စံုရျခင္းသည္ ငါ့အတြက္ ေနာင္ေရး စိတ္ခ်ရ၏။ လူျဖစ္က်ိဳးနပ္ေလစြဟု နတ္တို႔ကို သက္ေသအရာထားကာ မိမိ၏ သီလစင္ၾကယ္ပံု သူေတာ္ေကာင္းျဖစ္ပံု မိမိကိုယ္ကို ေနာင္ေရးအတြက္ ေက်နပ္စိပ္ခ်ရပံုကို ဆင္ျခင္ဝမ္းေျမာက္ ေက်နပ္ေနနိုင္ျခင္းကို ေဒဝတာဥပုသ္ ဟုေခၚ၏)၊ (၆) အဌဂၤ ိကုေပါသထ (ယေန႔ေခတ္ ဥပုသ္ေန႔မ်ား၌ ေစာင့္သံုးေနၾက ရွစ္ပါးသီကို အဌဂၤ ိက ဥပုသ္ဟုေခၚ၏။)၊

ဤကဲ့သို႔ ဘုရားဂုဏ္ တရားဂုဏ္ သံဃာ့ဂုဏ္ မိမိ၏ သီလႏွင့္ သူေတာ္ေကာင္းဥစၥာ ခုနစ္ပါးတို႔ကို ေအာက္ေမ့ဆင္ျခင္ကာ ဥပုသ္ေစာင့္သံုးျခင္းကို ျမတ္ေသာ အရိယာဥပုသ္ဟုေခၚ၏။ ဤကဲ့သို႔ အဂၤါရွစ္ပါးႏွင့္ ျပည့္စံုေသာ သီလရွိသူ၏ ဥပုသ္ေစာင့္ရက်ိဳးသည္ အထက္ပါ ဆိုအပ္ခဲ့ျပီးေသာ တိုင္းၾကီး ၁၆ တိုင္းကို အစိုးရေသာ ရတနာေပါင္းေျမာက္ျမားစြာရွိေသာ တိုင္းၾကီး ၁၆ တိုင္းကို အစိုးရေသာ ဘုရင္မင္းတို႔၏ စည္းစိမ္ထက္ ေျမာက္မ်ားစြာ သာလြန္၏။ ဥပုသ္သီလက်ိဳး ၁၆ ပံုရင္ တစ္ပံုပင္လွ်င္ တိုင္းၾကီး ၁၆ တိုင္းကို အစိုးရေသာမင္းစည္းစိမ္သည္ ထိုဥပုသ္သီလ၏ အက်ိဳးကို လိုက္၍ မမွီနိုင္ဟု ျမတ္စြာဘုရားက ေဟာခဲ့၏။

မွတ္ခ်က္။ ။  ျမတ္ဗုဒၶေဟာၾကား တိုင္းၾကီး ၁၆ တိုင္းမွာ စည္ပင္သာယာဝေျပာေသာ္လည္း အုပ္ခ်ဳပ္စိုးစံသည့္ ဘုရင္တို႔ကား တခ်ိဳ႕တိုင္းငံတို႔၌ သီးျခားမရွိၾက။ လက္ေအာက္ခံ ျမိဳ႕စားမ်ားသာ ရွိၾက၍ မထင္ရွားၾက။ ကာသိတိုင္း ဗာရာဏသီ ျမိဳ႕ေတာ္ၾကီးမွာ ပိဋကတ္စာေပ ဇာတ္နိပါတ္ေတာ္ႏွင့္ သကၠဋက်မ္းစာမ်ား၌လည္း ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားခဲ့ေသာ္လည္း ျမတ္ဗုဒၶလက္ထက္ေတာ္အခါမွာ ယင္း ကာသိတိုင္းသည္ ေကာသလတိုင္းႏွင့္ မာဂဓတိုင္း၏ လက္ေအာက္ခံ တိုင္းတစ္ပါး အဆင့္သာ ရွိေပ၏။ သို႔ေသာ္ ကာသိတိုင္း၏ ျမိဳ႕ေတာ္ ဗာရာဏသီျမိဳ႕ေတာ္ၾကီးမွာ ယသသူေဌးသား၊ သူ႔၏ သူငယ္ခ်င္း ဝိမလ၊ သုဗာဟု၊ ပုဏၰဇိ၊ ဂဝမၸတိဟူေသာ သူေဌးသား ေလးေယာက္ ႏွင့္ အျခားသူငယ္ခ်င္း အေယာက္ ငါးဆယ္တို႔ သာသနာဝင္ေရာက္လာပံုကို ဝိနည္းပိဋကတ္ မဟာဝါပါဠိေတာ္ႏွင့္ သုတၱန္ေဒသနာေတာ္မ်ားကို ေထာက္ဆေသာရလွ်င္ ခ်မ္းသာၾကြယ္ဝသည့္ ျမိဳ႔ေတာ္ၾကီး ျဖစ္ေၾကာင္း သိနိုင္၏။

အဂၤတိုင္းသည္ ဘုရင္းရွင္ မပြင့္ေပၚေတာ္မူခင္ကပင္ မဟာေဂါဝိႏၵပညာရွိၾကီးက ဖန္တီးတည္ေထာင္ခဲ့သည္ဟုပင္ ဆိုထားေသာလည္း ဗုဒၶလက္ထက္၌ လက္ေအာက္ခံ ဘုရင္ခံ ျမိဳ႕စား အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ နယ္ေျမ တိုင္းေဒသတစ္ခုသာ ျဖစ္၏။ သုုိ႔ေသာ္ ယင္းအဂၤတိုင္းမွာ အလြန္တရာ သံုးမကုန္ေအာင္ ေပါၾကြယ္ဝလွသည့္ အမိတေဘာဂီ မဟာသာလ ျဖစ္ၾကကုန္ေသာ္ ျဗဟၼဏမဟာသာလ(ပုဏၰားသူၾကြယ္)၊ ဂဟပတိ မဟာသာလ(အိမ္ရွင္သူၾကြယ္) တို႔ ေနထိုင္ၾကသျဖင့္ အလြန္စည္ပင္ သာယာဝေျပာေသာ ျမိဳ႔ရြာ နိဂံုးၾကီးမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း မွန္းဆသိနိုင္၏။

ဆက္လက္တင္ျပပါမည္

ေမတၱာျဖင့္

ေဒါက္တာသုတာစာရာလကၤာရ(ေမ့သားလွ-ဇလဂၢ)