ေျပာင္းလဲလာေသာ ေရွးေဟာင္း ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရး(အဆံုးပိုင္း)

ျဗိတိသွ် အစိုးရသည္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းမ်ားကို မိမိတို႔ ပညာေရး ညႊန္ၾကားမွဳေအာက္ေရာက္ေအာင္ သိမ္းသြင္းၾကံစည္ရာ၌ ေရွးဦးစြာ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းမ်ားကို မွတ္ပံုတင္ေစျခင္းျဖင့္ သူတို႔လက္ေအာက္ ေရာက္ေအာင္ ျပဳလုပ္ခဲ့ေပသည္။ မွတ္ပံုတင္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္း အျဖစ္သို႔ ေရာက္သြားေသာအခါမွ သူတို႔လိုခ်င္သည့္ ေလာကဓာတ္ပညာ၊ ေလာကီလူမွဳေရး ပညာရပ္ဆိုင္ရာ စာအုပ္စာတမ္းမ်ား ေပးေဝေထာက္ပံ့လ်က္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးသင္ရိုးကို ေျပာင္းလဲရန္ အားထုတ္ခဲ့ေပသည္။ ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရးကို ဘာသာေရးမွ လူမွဳ႕ဆက္ဆံေရးအျဖစ္ ေျပာင္းလဲပစ္ဖို႔ ၾကိဳးစားခဲ့ၾကသည္။ 

အစဥ္လာၾကီးခဲ့ေသာ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ပညာသင္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ျဗိတိသွ် ကိုလိုနီေခတ္၌ တပည့္ေက်ာင္းသားမ်ား သိသိသာသာ တေန႔တျခား ဆုတ္ယုတ္နည္းပါးလာခဲ့ေပသည္။ အေၾကာင္းတရား စဥ္းစားၾကည့္လွ်င္ ျဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္တြင္ အဂၤလိပ္စာ တတ္ပါမွ လူရာဝင္ျခင္း၊ ရာထူးရာခံမ်ား ရနိုင္ျခင္း၊ အစဥ္အလာအရ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ စာေပက်မ္းဂန္ နီတိမ်ားကို အဓိကထားသင္ၾကားသျဖင့္ သူတို႔၏ ေလာက္ကီပညာသင္ယူမွဳ မရွိၾကေသာ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းမ်ား၌ အလုပ္အကုိင္မရေအာင္ တမင္သက္သက္ ဖန္တီးထားျခင္း၊ ေလာကီေက်ာင္းမရွိေသာ ရြာမ်ား၌ မိဘမ်ားက မိမိကေလးမ်ားကို ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းတြင္ စာေရးစာဖတ္ တတ္ရံုေလာက္သာ သေဘာထား အပ္ႏွံၾကျခင္း၊ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ ျပင္းထန္ျပီး ခ်မ္းသာၾကြယ္ဝေသာ မိဘအနည္းငယ္မွလြဲ၍ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးေသာ မိဘမ်ားကသာ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းမ်ားတြင္ မိမိကေလးမ်ားကို ေက်ာင္းအိပ္ေက်ာင္းစား ပို႔လႊတ္ထားၾကျခင္း စေသာ အေၾကာင္းတရားမ်ားေၾကာင့္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းမ်ားတြင္ တပည့္ေက်ာင္းသားမ်ား တေန႔တျခား ဆုတ္ယုတ္လာခဲ့ရပံုကို ေလ့လာသိရွိရသည္။ 

၁၈၈၁-၁၈၈၂ ခုႏွစ္ ကိုလိုနီေခတ္တြင္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္း သင္ရိုးညႊန္းတန္းမ်ား ေအာက္ပါအတိုင္း ေျပာင္းလဲ သတ္မွတ္လာသည္ကို ေတြ႔ျမင္နိုင္သည္။ (၁) ေတမိဇာတ္၊ (၂) ဓမၼပဒ၊ (၃) သုဓမၼစာရီ၊ (၄) သင္ပုန္းၾကီး၊ (၅) ေျခာက္ေစာင္တြဲ၊ (၆) သဒၵါျဗဴဟာ၊ (၇) ဓမၼပဒ ကထာ၊ (၈) Hand Book of Agriculture by E.Martini၊ (၉) The Hill Tracts of Arakan by Cpt.Hughes၊ (၁၀) Aid to Land surveying by J.C. Clancey၊ (၁၁) Sannitary Primer by Dr. Cunning ham၊ (၁၂) ၎ ဘာသာျပန္၊ ဂ၁၃) မဟာဇနကဇာတ္၊ (၁၄) ဇိနတၳပကာသနီ၊ (၁၅) Stilson’s Complete Arithmetic ၊ (၁၆) Estern Primers၊ (၁၇) Aesop’s Fables (၁၈) The House  I live in (၁၉) သင္ပုန္းၾကီး အက်ယ္၊ (၂၀) ကိုးေစာင္တြဲ၊ ယင္းက်မ္းစာမ်ားကို မူလတန္း ဖတ္စာအဆင့္ေလာက္အျဖစ္ ျပဌာန္းထားသည္ကို ေလ့လာသိရွိရ၏။ ၁၉၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ပထမျပန္စာေမးပြဲကို အတိအက် သတ္မွတ္ခဲ့၏။ နယုန္လဆန္း (၈) ရက္ေန႔ႏွင့္ ဝါဆိုလဆန္း (၈) ရက္ေန႔တြင္ ႏွစ္စဥ္ စာေမးပြဲက်င္းပခဲ့ၾကသည္ကို မွတ္သားရပါသည္။ 

ေခတ္စနစ္ ေျပာင္းလဲလာသည္ႏွင့္အမွ် သင္ရိုးညႊန္းတန္းမ်ား၊ စာေမးပြဲရက္မ်ား သတ္မွတ္မွဳ စသည္တို႔လည္း ေျပာင္းလဲလာၾကပါသည္။ ေျပာင္းလဲလာသည့္ ယေန႔ေခတ္မွာလည္း ယေန႔ေခတ္စနစ္ႏွင့္ ကိုက္ညီသည့္ အဆင့္ျမင့္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရးကို တာဝန္ရွိသူ အေမွ်ာ္ျမင္ၾကီးမားသူမ်ားက ေရတိုမဟုတ္ ေရရွည္စီမံကိန္းမ်ားျဖင့္ ျမွင့္တင္ေျပာင္းလဲေပးျပီး ထိုအဆင့္ျမင့္ ေခတ္မီ ေကာင္းမြန္လာသည့္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရးျဖင့္လည္း တိုင္းျပည္ႏွင့္ အမ်ိဳးဘာသာ သာသနာကို ေကာင္းစြာ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္နိုင္ပါလိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္မိပါသည္။

မည္သို႔ပင္ ေခတ္စနစ္ ေျပာင္းလဲလာေစကာမူ ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရး၏ အဓိကရည္မွန္းခ်က္ကေတာ့ တိုင္းျပည္ႏွင့္ အမ်ိဳးဘာသာ သာသနာအတြက္ ရတနာသံုးပါး မိဘဆရာသမားမ်ားကို အထူးရိုေသတတ္ဖို႔၊ ကိုယ္အမူအရာ၊ ႏွတ္အမူရာ၊ စိတ္ႏွလံုး လိမၼာေရးျခား ရွိဖို႔ ဆံုးမ သြန္သင္မွဳပင္ ျဖစ္ပါ၏။ ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာ (သို႔မဟုတ္) အေရွ႕တိုင္းပညာရပ္မ်ား သင္ယူတတ္ေျမာက္ျခင္းျဖင့္လည္း ျမတ္ဗုဒၶ၏ အဆံုးအမမ်ား၊ ပညာရွိသူေတာ္ေကာင္းတို႔၏ ေလာက-ဓမၼ အဆံုးအမမ်ား၊ ပိဋကတ္ေတာ္လာ ဓမၼစာေပ ဗဟုတသုတမ်ား ၾကြယ္ဝနားလည္လာျပီး မ်ိဳးဆက္သစ္လူငယ္မ်ားမွအစ လူၾကီးမ်ားတိုင္ေအာင္ ယင္းအဆံုးအမ်ားကို လိုက္နာက်င့္သံုးျခင္းျဖင့္ ေလာကအလယ္တြင္ ကိုယ္အမူရာ ႏွတ္အမူရာ စိတ္အမူရာ အထူးယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႔ကာ လိမၼာယဥ္ေက်းသည့္ နိုင္ငံ့သားေကာင္း သမီးေကာင္း ရတနာမ်ား ဧကန္ျဖစ္မည္ မလြဲေပ။ မိမိသင္ၾကားတတ္ေျမာက္ထားသည့္ ပါဠိေတာ္ ဗဟုသုတ ဓမၼအဆံုးအမ်ားျဖင့္ နည္းမွန္လမ္းမွန္ ဘဝလြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ အားထုတ္နိုင္ျပီး ပစၥဳပၸန္ သံသရာအက်ိဳးပြားတိုးကာ ေနာက္ဆံုး ျမတ္နိဗၺာန္ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳနိုင္မည္ဟု ယံုၾကည္မိပါေတာ့သည္။

ေခတ္မီတိုးတက္ေသာ ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရးျဖင့္ ဗုဒၶသာသာနာေတာ္ၾကီးကို အတူတကြလက္တြဲ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္နိုင္ျပီး ေကာင္းမြန္ေသာ တိုးတက္ေသာ ပညာေရးစာမ်က္ႏွာ သမိုင္းသစ္ကို ဖြင့္လွစ္နိုင္ပါေစ၊ ေခတ္မီတိုးတက္ေသာ ပညာေရးမူဝါဒမ်ား လ်င္ျမန္စြာ အေကာင္ထည္ ေဖာ္နိုင္ပါေစ၊ တိုင္းျပည္ႏွင့္ အမ်ိဳးဘာသာ သာသနာကို ခ်စ္ျမတ္နိုးသူေတြ တိုင္းျပည္မွာ တစ္ေယာက္ျပီး တစ္ေယာက္ ထြန္းေပၚေပါက္ပါေစ။

ေမတၱာျဖင့္

ေဒါက္တာသုတာစာရာလကၤာရ(ေမ့သားလွ-ဇလဂၢ) 

28-12-2013

ေျပာင္းလဲလာေသာ ေရွးေဟာင္း ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရး (သို႔မဟုတ္) အေရွ႕တိုင္းပညာေရးအေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း

“ပညာေရး ေဝးသည္မရွိ” ဟူေသာ အေဝးသင္တကၠသိုလ္ေဆာင္ပုဒ္ကဲ့သို႔ “ပညာဆို အိုသည္မရွိ၊ ပညာေကာင္း ေဟာင္းသည္ မရွိ” ဟု ဆိုခ်င္ပါ၏။ ေရွးေဟာင္း ဘုန္းေတာ္ၾကီး ပညာေရးဟု ဆိုေသာ္လည္း တကယ္တန္း ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရးသည္ အိုသြားသည္၊ ေဟာင္းသြားသည္မရွိ၊ ယေန႔ေခတ္ထိ ေကာင္းလ်က္၊ အျမဲသစ္လြင္ ေတာက္ပလ်က္ရွိေပသည္။ ယေန႔တိုးတက္ေျပာင္းလဲလာေသာ ေခတ္ၾကီးတြင္လည္း ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းမ်ားတြင္သာမက ျပည္တြင္းျပည္ပ ေလာကီတကၠသိုလ္မ်ား၌ပင္ ေရွးေဟာင္း ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရး (သို႔မဟုတ္) အေရွ႕တိုင္းပညာေရးကို  အထူးျပဳ သင္ၾကားေပးလ်က္ရွိ၏။ 

ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ ေလာကီတကၠသိုလ္မ်ားတြင္ သိလိုသူ စိတ္ဝင္စားသူမ်ား သင္ယူေလ့လာေနသည့္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာ၊ အေရွ႕တိုင္းပညာဘာသာရပ္ဆိုသည္မွာ ဗုဒၶစကားေတာ္မ်ားကို မွတ္တမ္းတင္ထားသည့္ ပါဠိႏွင့္ ဆက္စပ္ေသာ ဘာသာမ်ားကို အထူးျပဳ သင္ၾကားေပးသည့္ ဘာသာရပ္ပင္ ျဖစ္၏။ အထူးသျဖင့္ ပါဠိစာေပ၏ ျမစ္ဖ်ားခံရာ ဗုဒၶသာသနာေတာ္၏ ဇစ္ျမစ္ေျမ၊ ဇာတိနယ္ေျမ ျဖစ္ေသာ အိႏၵိယျပည္ၾကီး၏ နယ္နိမိတ္အပိုင္းျခားကို ေက်ာ္လြန္၍ အေရွ႕တိုင္း အေရွ႕ဖ်ား အရပ္ေဒသ နိုင္ငံမ်ားအထိိ ေရာက္ရွိ ျဖန္႔ျဖဴးေပးသည့္ ဗုဒၶယဥ္ေက်းမွဳ ေမြအႏွစ္ႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာ သမိုင္းစသည့္ ဗဟုသုတ အျဖာျဖာတို႔ကို ေလ့လာသင္ယူအပ္သည့္ ဘာသာရပ္ဟု ဆိုလိုပါ၏။ ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရး သို႔မဟုတ္ အေရွ႕တိုင္းပညာေရးကို ပါဠိဘာသာအေျခခံလ်က္ ဘာသာေရးအျမင္၊ ဘာသာေဗဒအျမင္၊ သမိုင္းအျမင္၊ ဒႆနအျမင္စသည္ျဖင့္ မိမိတို႔လက္လွမ္းမိသမွ် ရွဳ႕ေထာင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔မွ ခ်ဥ္းကပ္ ေလ့လာသင္ယူၾကရေပ၏။

ျမတ္ဗုဒၶသည္ ဘီစီ၆ရာစုက အိႏၵိယျပည္ၾကီးမွာ ပြင့္ေတာ္မူခဲ့၏။ တရားေတာ္မ်ားကို ထိုေခတ္ထိုအခါက အမ်ားသံုး ပါဠိဘာသာျဖင့္ ျမတ္ဗုဒၶ ေဟာေတာ္မူခဲ့၏။ ျမတ္ဗုဒၶေဟာေတာ္မူသည့္အတိုင္း ေခတ္အဆက္ဆက္က ျမတ္ဗုဒၶတရားေတာ္မ်ားကို ပါဠိဘာသာျဖင့္ မွတ္တမ္းတင္လာခဲ့ၾက၏။ အမွန္စင္စစ္ ျမန္မာစာေပမွာပင္ ခြဲထုတ္လို႔ မရနိုင္ေလာက္ေအာင္ ပါဠိစာေပ ပါဠိအေငြ႔သက္မ်ားး စိမ့္ဝင္ေနခဲ့၏။ ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာတို႔၏ ယဥ္ေက်းမွဳ ႏွလံုးသား မ႑ိဳင္ ဗဟိုခ်က္မ ျဖစ္ေသာ ပုဂံေခတ္မွ ျမန္မာတို႔သည္ ဗုဒၶဘာသာကို ကိုးကြယ္ၾကေသာအခါ ျမတ္ဗုဒၶ၏ တရားေတာ္မ်ား စုေဝးရာ ပါဠိဘာသာကို အပတ္တကုတ္ ေလ့လာသင္ယူခဲ့ၾက၏။ ပါဠိစာေပျဖင့္ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ၾကသည္ကို ေလ့လာသိရွိနိုင္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ယေန႔ေခတ္တိုင္ေအာင္  ကိုးကြယ္ရာဘာသာမွအစ ျမန္မာဘာသာ၊ ျမန္မာ့ပညာေရး၊ ျမန္မာစာေပ၊ ျမန္မာ့ဓေလ့၊ ျမန္မာ့ ယဥ္ေက်းမွဳစသည့္ အေဆာက္အဦ တစ္ခုလံုးကို ပါဠိစာေပ ပါဠိဘာသာက လႊမ္းျခံဳ ပတ္သက္လ်က္ ရွိေနသည္ကို ေတြ႔ျမင္နိုင္၏။ 

ဘာသာေဗဒရွဳ႕ေဒါင့္မွ ေလ့လာၾကည့္လွ်င္ေတာ့ ျမန္မာဘာသာစကားႏွင့္ ပါဠိဘာသာစကားတို႔ ဆင္းသက္လာခဲ့သည့္ မ်ိဳးႏြယ္ခ်င္း၊ စကားလံုးဖြဲ႕စည္းပံုခ်င္း၊ ဝါက်တည္ေဆာက္ပံုခ်င္းမွအစ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု မတူကြဲမ်ားေၾကာင္းကို ေတြ႔ရ၏။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ပါဠိဘာသာသည္ အင္ဒို-ဥေရာပအႏြယ္၊ ဝိဘတ္သြယ္ ရုပ္ေျပာင္းဘာသာ (Inflectional Language) ျဖစ္ျပီး ျမန္မာဘာသာသည္ တိဘက္ျမန္မာႏြယ္၊ ပူးတြဲဘာသာစကား (Agglutinativa Language) ပင္ျဖစ္၏။ မည္သို႔ပင္ဆိုေစ ပါဠိစာေပသည္ ျမန္မာစာေပႏွင့္ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမွဳတို႔ကို အမွန္ပင္ လႊမ္းမိုးေနရာယူထားေပ၏။ ျမန္မာ့စာေပ၊ ျမန္မာ့ပညာေရး၊ ျမန္မာ့ဓေလ့၊ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမွဳအေၾကာင္း၊ ျမန္မာ့လူ႔ေဘာင္အဖြဲ႕အစည္းအေၾကာင္း ေျခေျချမစ္ျမစ္ သိရွိလိုလွ်င္ ပါဠိဘာသာကို အေျခခံသည့္ ဗုဒၶဘာသာ ေရွးေဟာင္း ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရးကို ေလ့လာၾကရမည္ ျဖစ္၏။ ေလ့လည္း ေလ့လာ၊ သင္လည္း သင္ယူသင့္ေပ၏။

စာေရးသူအေနျဖင့္ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ ေရွးေဟာင္း ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရး သို႔မဟုတ္ အေရွ႕တိုင္းပညာေရး အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္းသာ တင္ျပလိုျခင္းသာ ျဖစ္၏။ အတိတ္ ျမန္မာ့သမိုင္း စာမ်က္ႏွာမ်ားတြင္ စံထားထိုက္ အတုယူထိုက္ ျပန္လည္ ဆန္းစစ္ထိုက္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ားစြာ ရွိမည္ျဖစ္ပါ၏။ ေရွးေခတ္မွ စံထားထိုက္ေသာအရာမ်ားကို စံထား၊ စံျပဳထိုက္သူမ်ားကို စံျပဳကာ လက္ရွိတိုးတက္ေျပာင္းလဲဖို႔ တာစူးေနသည့္ ဒီမိုကေရစီ နိုင္ငံေတာ္သစ္ၾကီးဆီသို႔ ပီျပင္စြာ ပညာေရးျဖင့္ ခ်ီတက္ၾကရမည္ျဖစ္၏။ 

စံျပဳထိုက္သည့္ ေရွးေဟာင္း ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရး သင္ရိုးညႊန္းတမ္းမ်ားကို အင္းဝေခတ္ေပၚ စာဆိုေက်ာ္ ရွင္မဟာသီလဝံသ၏ ေထရုပၸတၱိတြင္ ေတြ႔နိုင္ေပသည္။ သံုးဆယ့္သံုး သင္ကုန္း၊ မဂၤလသုတ္၊ နမကၠာရ၊ ရတနာေရႊခ်ိဳင့္၊ ေအာင္ျခင္းရွစ္ပါး၊ ပရိတ္ၾကီး၊ ဇာတ္ေတာ္ၾကီး ဆယ္ဖြဲ႕၊ ငါးရာငါးဆယ္ ဇာတ္ေတာ္ငယ္မ်ားႏွင့္တကြ အျခား ပါဠိစာေပမ်ားကို ပို႔ခ်သင္အံ ႏွတ္တက္အာဂံု သင္ယူေလ့လာရေပသည္။ ထိုေနာက္ ကစၥည္းသဒၵါက်မ္း၊ အဘိဓမၼသဂၤဟက်မ္း စသည္တို႔ကို အေျခခံလ်က္ ပါဠိအ႒ကထာ ဋီကာစသည္မ်ားကို ေလ့လာသင္ယူရ၏။ ယင္းက်မ္းစာမ်ားကို ေလ့လာသင္ယူျခင္းျဖင့္ ပါဠိသဒၵါ ပါဠိစာေပတို႔ ေပၚထြန္းရာေခတ္ အိႏၵိယနိုင္ငံ၏ စာေပအေၾကာင္း၊ ယဥ္ေက်းမွဳ အေတြးအေခၚ ႏွင့္တကြ ျမတ္ဗုဒၶသာသနာအေၾကာင္း ေလ့လာအကဲခတ္နိုင္ရံုသာမက ျမန္မာ့လူ႔ေဘာင္အတြက္ စာေပ၊ ယဥ္ေက်းမွဳ၊ အႏုပညာ၊ အေတြးအေခၚ၊ ကိုယ္က်င့္တရား၊ ဗုဒၶဘာသာ ယဥ္ေက်းလိမၼာႏွင့္ ဗုဒၶဓမၼမ်ား စံျပဳ အတုယူဖို႔ ေကာင္းသည္ကို ေတြ႔ျမင္နိုင္ပါသည္။

 အထက္ပါ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္း သင္ရိုးညႊန္းတမ္းမ်ားသည္ ယေန႔ေခတ္တိုင္ေအာင္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ားတြင္ က်င့္သံုးလ်က္ရွိရုံသာမက တခ်ိဳ႕ေသာ ေလာကီတကၠသိုလ္မ်ား၌လည္း ဘာသာရပ္အခ်ိဳ႕ ေလ့လာသင္ၾကားေနသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ေလာကီတကၠသိုလ္မ်ား၌ အေရွ႕တိုင္းဘာသာရပ္ကို ေလ့လာျခင္းျဖင့္ ပါဠိပိဋကတ္စာေပမွ လာရွိသည့္ ေလာကီေလာကုတၱရာ တိုးတက္ေၾကာင္း၊ စံထားထိုက္သည့္ ၾကီးပြားေၾကာင္း က်င့္စဥ္မ်ား ကိုယ္တိုင္သိျမင္လာနိုင္ျပီး သိသည့္အားေလွ်ာ္စြာ မွန္ကန္စြာ က်င့္ၾကံနိုင္ေပသည္။ အက်င့္စာရိတၱႏွင့္ စိတ္ေနစိတ္ထား အရည္အေသြး ျမင့္မားေရးမွာလည္း မ်ားစြာ အေထာက္အကူျပဳေပသည္။

 ပင္းယေခတ္မွ ေညာင္ရမ္းေခတ္အထိ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ထိုသင္ရိုးညႊမ္းတမ္းသည္ တစိုက္တမတ္ က်င့္သံုးလာခဲ့ေသာ အစဥ္အလာ သင္ရိုးညႊန္းျဖစ္ေပသည္။ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ပညာေရးတြင္ လက္ေရးလက္သားေကာင္းေအာင္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးမွဳ၊ စာဖတ္စာအံ စနစ္တက် ရြတ္ဖတ္မွန္ကန္မွဳ၊ စနစ္တက် ဌာန္ကရိုဏ္းပယတ္ ျပတ္ျပတ္သားသား မွန္ကန္စြာ ဖတ္တတ္ေအာင္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားသည့္အျပင္ လိမၼာေရးျခား အထူးရွိေစရန္ လမ္းညႊန္သည့္ စာရိတၱပညာေရးကိုလည္း ေတြ႔နိုင္ေပသည္။

အဆင့္ျမင့္ ပါဠိစာေပ သင္ယူေလ့လာမွဳအျပင္ ေခတ္အေလ်ာက္ ေပၚထြန္းခဲ့ေသာ စာေပ ရာဇဝင္ ေမာ္ကြန္း ရတု၊ ရကန၊္ ဧခ်င္း၊ ဇာတ္ေတာ္၊ ပ်ိဳ႕ အလကၤာ တို႔ကိုလည္း ေလ့လာဆီးပူးၾကရသည္ကို ေတြ႔နိုင္သည္။ ျဖတ္သန္းလာရသည့္ ေခတ္ရွည္ၾကီးတေလ်ာက္ စာေပပံုသ႑ာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ေျပာင္းလဲလာပံု၊ ေခတ္အေျခအေနတို႔၏ ေတာင္းဆိုခ်က္အရ ေလာကီပညာရပ္မ်ားလည္း သင္ရိုးညႊန္းတမ္းတြင္ ပါဝင္ေသးေၾကာင္း ေတြ႔ရပါသည္။ ျခံဳေျပာရလွ်င္ ရာဇအေၾကာင္း ေလာကဓမၼအေၾကာင္း စံုလင္စြာ ပါဝင္ေနသည္ကို ေတြ႔ျမင္နိုင္ေပသည္။

ေဒါက္တာသုတာစာရာလကၤာရ(ေမ့သားလွ-ဇလဂၢ)

ေျပာင္းလဲလာေသာ ေရွးေဟာင္း ဘုန္းေတာ္ၾကီးပညာေရး(အဆက္)

ေရွးေဟာင္းသမိုင္းစာမ်က္ႏွာမ်ားထဲမွ စံျပဳထိုက္ေသာသူကို ညႊန္းပါဆိုလွ်င္ ပုဂံျပည့္ရွင္ အေနာ္ရထာမင္းၾကီးကို ညႊန္းခ်င္ပါ၏။ မင္းၾကီးသည္ ေထရဝါဒ ဗုဒၶသာသသနာအတြက္ အုဌ္ျမစ္ခ်ခဲ့သည့္သူ၊ တိုင္းျပည္ေရးရာ ေဆာင္ရြက္ရာမွာလည္း စံထားလို႔ရနိုင္သည့္ အေျခအေနမ်ိဳးျဖင့္ တိုင္းျပည္ကို အဘက္ဘက္က တိုးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္နိုင္ခဲ့သည့္ မင္းေကာင္းမင္းျမတ္ျဖစ္ခဲ့ေပ၏။ ထိုမင္းၾကီး၏ နည္းနာစနစ္မ်ားကို စံနမူနာယူရမည္ ျဖစ္၏။ မင္းၾကီး၏ တိုင္းျပဳ ျပည္ျပဳ သာသနာျပဳပံုစနစ္မ်ားကို ယေန႔ေခတ္အေနျဖင့္ တိုက္ရိုက္ေကာ္ပီ ကူးယူ ရမည္မ်ိဳး မဆိုလိုပါ။ သူ၏ စနစ္မ်ားသည္ သူ႔ေခတ္သူ႔အခါ သူ႔တိုင္းျပည္အတြက္ အံဝင္ခြင္က် ျဖစ္ေနသည္ကိုေတာ့ ယံုမွားကင္းစြာ နားလည္ရမည္ ျဖစ္၏။ 

အေနာ္ရထားမင္းၾကီးသည္ တိုင္းျပည္ တည္ျငိမ္တိုးတက္ေရးႏွင့္ တမ်ိဳးသားလံုး ေသြးစည္းညီညြတ္ေရးအတြက္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးသင္ ပညာေရးစနစ္ျဖင့္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ျဖစ္ေအာင္ ပီျပင္စြာ အေကာင္ထည္ ေဖာ္နုိင္ခဲ့၏။ ထိုေခတ္ထိုခါႏွင့္ လိုက္ေလ်ာညီေထြမွဳရွိသည့္ ေရွးေဟာင္း ဘုန္းေတာ္ၾကီး ပညာေရးစနစ္ေၾကာင့္ ေရွးပုဂံေခတ္ ျပည္သူျပည္သားတို႔ ဘာသာေရး၊ လူမွဳေရး စီးပြားေရး၊ ပညာေရးအထူး တိုင္းေရး ျပည္ေရး အထူး တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာျပီး ဘုရားတည္ ေက်ာင္းေဆာက္ကာ အႏုပညာေျပာင္ေျမာက္လွသည့္ ဗိသုကာ ပန္းခ်ီ ပန္းပုစေသာ အထက္တန္းက်သည့္ ပညာရပ္မ်ား အံ့မခန္းေအာင္ တိုးတက္ တတ္ေျမာက္ၾကသည္ကို ေတြ႔ျမင္နိုင္ေပသည္။

 ေရွးျမန္မာမင္း အဆက္ဆက္တို႔သည္လည္း ပုဂံျပည့္ရွင္ အေနာ္ရထာမင္း၏ ဘုန္းေတာ္ၾကီးသင္ ပညာေရးစနစ္ကို အတုယူကာ မိမိတို႔လက္တြင္ က်ေရာက္လာသည့္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးသင္ ပညာေရးစနစ္ကို အေျခခံလ်က္ တိုင္းျပည္တိုးတက္ေအာင္ စြမ္းေဆာင္နိုင္ခဲ့ၾက၏။ သမိုင္းျဖစ္စဥ္တေလ်ာက္တြင္ ပုဂံေခတ္မွ အသိပညာရွင္ အတတ္ပညာရွင္မ်ား၏ အေငြ႔အသက္မ်ား ပင္းယေခတ္၊ စစ္ကိုင္းေခတ္၊ အင္းဝေခတ္ေလာက္မွာ စုရံုးမိၾကသည္ဟု ဆိုနိုင္၏။ ကိုးကြယ္မွဳပိုင္းတြင္ ပုဂံေခတ္မွ ကိုးကြယ္ခဲ့ေသာ ဗုဒၶဘာသာကိုပင္ ဆက္လက္ယံုၾကည္ ကိုးကြယ္လာခဲ့ၾက၏။ သာသနာလကၤာရ စာတမ္းႏွင့္ ေရွးေဟာင္း ရာဇဝင္မ်ားတြင္ အရညဝါသီ ရဟန္း၊ ဂါမဝါသီ ရဟန္းမ်ားအေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားၾက၏။

 ဂါမဝါသီ ရဟန္းမ်ား သီတင္းသံုးရာ ေက်ာင္းမ်ားကို ပြဲေက်ာင္းမ်ားဟုလည္း ေခၚၾကေသး၏။ ပင္းယေခတ္၊ စစ္ကိုင္းေခတ္မ်ားတြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ပညာေရးကို ထိုဂါမဝါသီ ပြဲေက်ာင္းေန ရဟန္းေတာ္မ်ားက ဦးေဆာင္ တာဝန္ယူလာခဲ့ၾကေပသည္။ ဂါမဝါသီ-ပြဲေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားပို႔ခ်ေပးေသာ ပညာရပ္မ်ားကို ေလ့လာၾကည့္လွ်င္ ဘာသာေရး သက္သက္တြင္မကေတာ့ဘဲ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းဆိုင္ရာ လက္မွဳ အတတ္ပညာရပ္မ်ားကို ေတြ႔နိုင္ေပသည္။ ထို႔ျပင္ ေဗဒင္က်မ္း၊ ဓာတ္က်မ္း၊ ေဆးက်မ္း၊ အႏွိပ္က်မ္း၊ ဓားလွံ တုတ္သိုင္း၊ ဒူးေလး၊ ေလာက္ေလး ေလာက္လႊဲပစ္နည္း၊ ခဲလံုးပစ္နည္း၊ ပန္းဆယ္မ်ိဳးအတတ္၊ ယုတ္စြဆံုး လက္ေပြ႔၊ လက္ေဝွ႔၊ နပန္း သတ္နည္းမ်ားအျပင္ တီးမွဳတ္ ကခုန္နည္းစေသာ ေလာကီ အသက္ေမြးမွဳ အတတ္ပညာမ်ားကိုလည္း ဂါမဝသီေခၚ ပြဲေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားပို႔ခ်ေပးေၾကာင္းကို ျမန္မာမင္း အုပ္ခ်ဳပ္ပံု (စတုတၳ) စာ- ၂၁၂) တြင္ ေတြ႔ရွိ ေလ့လာရေပသည္။

ယင္းအတတ္ပညာရပ္မ်ားကို ဆန္းစစ္ၾကည့္လွ်င္ ယေန႔ေခတ္အေခၚ ဝိဇၨာအတတ္၊ သိပၸံအတတ္၊ စစ္မက္ေရးရာ ေသနဂၤဗ်ဴဟာအတတ္၊ ကိုယ္ခံပညာရပ္မ်ား ပါဝင္ေၾကာင္း သိနိုင္ေပသည္။ လက္မွဳဆိုင္ရာ အတတ္ပညာပိုင္းတြင္ အထင္ရွားဆံုးျဖစ္ေသာ ပန္းတိမ္၊ ပန္းပဲ၊ ပန္းပြတ္၊ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းယြန္း၊ ပန္းေတာ့၊ ပန္းတည္း၊ ပန္းပု၊ ပန္းတေမာ့၊ ပန္းရည္၊ ပန္းရြဲ စသည့္ အတတ္တို႔ ျဖစ္ေပသည္။ ဗုဒၶဘာသာပညာေရးတြင္ ထိုေလာကီ ပညာရပ္မ်ား ျပဌာန္းျခင္း၊ ေလ့လာလိုက္စားျခင္းသည္လည္း ေခတ္၏ ေတာင္းဆိုခ်က္အရေၾကာင့္ ျဖစ္နိုင္စရာရွိပါသည္။ ေခတ္ႏွင့္ လိုက္ေလ်ာညီေထြစြာ ဗုဒၶဘာသာသာ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္း ပညာေရး ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲလာရေပသည္ဟု ဆိုနိုင္ေပသည္။ 

ဒီေရအတက္က်တြင္ လိုက္ပါေမ်ာရွာရသည့္ ေဗဒါပန္းသဖြယ္ ေခတ္စနစ္၏ ေတာင္းဆိုခ်က္အရ  နိုင္ငံေရး ဒီေရအတက္အက်တြင္ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ပညာေရးသည္လည္း ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလာရသည္မွာ အမွန္ပင္ျဖစ္၏။ ေျပာင္းလဲလာမွဳ နိယာမ ျဖစ္စဥ္ၾကီးတြင္ သမိုင္းဆရာတို႔က ၁၈၈၅ မွ ၁၈၉၅ အထိ ဆယ္ႏွစ္တာ ကာလကို “ေတာ္လွန္ေခတ္”ဟု သတ္မွတ္ခဲ့ၾက၏။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ျမန္မာတစ္မ်ိဳးသားလံုးက ျဗိတိသွ် ကိုလိုနီလက္ေအာက္တြင္ ဗုဒၶဘာသာသာသနာ မည္သို႔မွ် ထြန္းကာနိုင္မည္ မဟုတ္ေၾကာင္းကို ယံုၾကည္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟု ေဒါက္တာေက်ာ္သက္က သံုးသပ္တင္ျပထား၏။ ၁၈၉၅ မွ ၁၉၂၀ ထိ ကာလအပိုင္းကို ျမန္မာတို႔ “နိုးၾကားမွဳ မရွိေသာေခတ္” ဟု သမိုင္းဆရာတို႔က သတ္မွတ္ခဲ့ၾက၏။ 

ထိုကာလမ်ားတြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ ျဗိတိသွ် ပညာေရး ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္မွဳႏွင့္အတူ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္း ပညာေရး ေျပာင္းလဲခဲ့ရသည္ဟု သံုးသပ္ထားၾက၏။ ျဗိတိသွ်တို႔ ပညာေရးစနစ္ ေရာက္လာေသာအခါ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ပညာေရး ေမွးမွိန္သြားခဲ့ရ၏။ တနည္းဆိုရေသာ္ ေခတ္မမွီ ျဖစ္သြားခဲ့ရ၏။ သို႔ျဖစ္လင့္ကစား ျဗိတိသွ် ေခတ္မီ ပညာေရးသည္ စာရိတၱ မ႑ိဳင္ ရိုင္ခ်င္တိုင္း ရိုင္ေနသည့္အတြက္ ဒုတိယကမၻာစစ္တိုင္ေအာင္ စာရိတၱေကာင္းဖို႔ အျခခံသည့္ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ပညာေရးကား လံုးဝ ေပ်ာက္ကြယ္သြားျခင္း မရွိခဲ့ေပ။ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းမ်ားသည္ စာေပပညာ ဆည္းပူးရာ သင္ၾကားရာ ဌာနမ်ားအျဖစ္ ဆက္လက္ရပ္တည္နိုင္ခဲ့၏။ (“ႏွစ္ငါးဆယ္ ယဥ္ေက်းမွဳ ေရးရာ” ၁၉၀၀-၁၉၅၀၊ ဒုတိယတြဲ၊ ဘာသာျပန္စာေပ အသင္း ၂၁၅)။ (JS, Furnivall, Colonial Policy and Practice New York University Press, 1956, pp.371-373)။

ေဒါက္တာသုတာစာရာလကၤာရ(ေမ့သားလွ-ဇလဂၢ)

သံဃာရည္မွန္း ကပ္လွဴဒါန္းေသာ္

ပုညံ အာကခၤမာနာနံ သံေဃာ ေဝ ယဇတံ မုခံ(ေသလသုတ္ႏွင့္၊ ဝိ၊၃၊ ၃၄၄)

ကုသိုလ္ေကာင္းမွဳကို အလိုရွိၾကကုန္ေသာ အမ်ိဳးေကာင္းသား အမ်ိဳးေကာင္းသမီးတို႔အား သံဃာအား လွဴဒါန္းျခင္းတည္းျခင္းတည္းဟူေသာ သံဃိကဒါနသည္ (ဝါ) သံဃာေတာ္တည္းဟူေသာ အလွဴခံပုဂၢိဳလ္သည္ အၾကီးအမွဴး အဦးေရွ႕သြား ပဓာနျဖစ္၍ ၾကီးက်ယ္မြန္ျမတ္လွေပသည္။ (ျမတ္ဗုဒၶ)။

ကထိနဒါနသည္ သံဃိကဒါနျဖစ္၏။ သံဃိကဒါနသည္ အျမတ္ဆံုးျဖစ္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ကထိနဒါန သံဃိကဒါနသည္ မ်ားျပားသြယ္သြယ္ စားေသာက္ဖြယ္ အစုစု လူမွဳအသံုးအေဆာင္ အသီးသီး ျမစ္ၾကီးဂဂၤါ ေရဇလာမျပတ္ အထပ္ထပ္စီးဆင္းသည့္ပမာ ခ်ိန္ခါတြက္စစ္ (၇ႏွစ္၊၇လ) မျပတ္လွဴဒါန္းခဲ့ေသာ အေလာင္း ေတာ္ ေဝလာမပုဏၰားၾကီး၏ အလွဴဒါနၾကီးထက္လည္းေကာင္း၊ ကၽြန္းဇမၺဴဒိပ္ မိုးခိုးတိတ္ေအာင္ သိမ့္သိမ့္တုန္ခါ လြန္စြာၾကာေညာင္း ႏွစ္တစ္ေသာင္းမွ် မ်ားလွသြယ္သြယ္ စားေသာက္ဖြယ္အစုစု လူမွဳ အသံုးေဆာင္အဝဝ လွဴဒါန္းခဲ့ေသာ အကၤုရမင္းသား၏ ၾကီးမားေသာ ဒါနထက္လည္းေကာင္း၊ အတိုင္းအဆမရွိ ပိုမိုျမင့္ျမတ္ လွေပေတာ့၏။ သံဃိက ကထိနဒါနသည္ အျခားျခားအလွဴတို႔ကို လႊမ္းမိုး၍ ဟိုးဟိုးေက်ာ္ အနိုင္ရ အရသာရွိ မြန္ျမတ္လွေသာ အလွဴဒါနၾကီး ျဖစ္ေပေတာ့၏။

ကထိန္ဒါယကာ ဒါယိကာမအေပါင္း သူေတာ္ေကာင္းတို႔၊ မိမိတို႔သည္ အျမတ္ဆံုး သံဃိကဒါန ကထိန္ အလွဴေတာ္ၾကီးကို လွဴဒါန္းလိုက္ရေပျပီ၊ မိမိတို႔၏ သံဃိကဒါန ကထိန္အလွဴေတာ္ၾကီးသည္ ေပ်ာ္တျပံဳးျပံဳး ေမာ္မဆံုးဘဲ တသက္လံုး မေမ့နိုင္ နိဗၺာန္တိုင္ ရည္စူးလ်က္ ၾကည္ႏူးဝမ္းေျမာက္ဖြယ္ ေကာင္းပါေပစြ တကား။

ေဗာဓိယာ ပစၥေယာ ေဟာတု၊ ဣဒံ ေနာ ပုညမဂၤလံ၊

ပုညဘာဂံ သုလဘႏၱဳ၊ ပေမာဒႏၱဳ သေဒဝကာ။

ေနာ၊ ျမင့္ျမတ္သာၾကည္၊ ပါရမီရင့္က်ဴး ဇာနည္ထူး သူေတာ္စင္ ကုသိုလ္ရွင္ အကၽြနုပ္တို႔၏၊ ဣဒံ ပုညမဂၤလံ၊ ဗုဒၶသားေက်ာ္ ရဟန္းေတာ္တို႔ အာႏုေဘာ္ငါးဝ ရၾကေစအမွန္ စိတ္ရည္သန္၍ ျပည္နိဗၺာန္ေမွ်ာ္မွန္းလ်က္ လွဴဒါန္းဆက္ကပ္ ျမင့္ျမတ္ျဖာရွိန္ မဟာကထိန္ဆိုတဲ့ ကုသိုလ္မဂၤလာသည္၊ ေဗာဓိယာ၊ သစၥာေလးအင္၊ ခိုင္သဇင္ကို ျပိဳင္ယွဥ္ဆြတ္ခူး ထြတ္ဖူးရင့္သန္ ေဗာဓိဥာဏ္၏၊ ပစၥေယာ၊ ဥပနိႆယ အမွီရ၍ မုခ်ရေၾကာင္း ေကာင္းျမတ္ေသာ အေထာက္အပံ့သည္၊ ေဟာတု၊ စင္စစ္မေသြ ျဖစ္ပါေစသတည္း။

ဣဒံပုညဘာဂဥၥ၊ ဝတႎသာေခတ္ေဘာင္မွာ ႏွစ္တစ္ေထာင္အခ်ိန္ၾကာမွ တစ္ၾကိမ္သာ ဓာတ္ဆန္းတင့္သည့္ နတ္ပန္းပြင့္ အာသာဝတီ ပမာညီထြန္းသစ္လ်က္ တစ္ႏွစ္မွ တစ္ေခတ္၊ တစ္ေခတ္မွ တစ္ၾကိမ္ သဒၶါရွိန္ျဖင့္ မဟာကထိန္ၾကံဳရသည့္ ဒုလႅဘအစစ္ ကုသိုလ္ပုညအႏွစ္ကို၊ သေဒဝကာ၊ ကမၻာမွာ ေနသမွ် ေဝေနယ်မ်ားစြာ သတၱဝါမွန္သမွ် အနႏၱတို႔သည္၊ သုလဘႏၱဳ၊ ရႊင္လန္းၾကည္ေျမ့ ဝါဂြမ္းဆီထိေတြ႔သကဲ့သို႔ ပီတိေငြ႔ စိတ္မွာထံုလ်က္ ဣ႒ာရံု အေတြ႔ထူးလို႔မို႔ ၾကည္ႏူးကိုယ္ပိုင္ ရယူနိုင္ၾကပါေစကုန္သတည္း။ သုလဒၶါ၊ ကိုယ္စီကိုယ္စီ အလိုညီလ်က္ ၾကည္သာရႊင္ျပံဳး အားလံုးတူမွ် အရယူၾကကုန္ျပီး၍၊ ပေမာဒႏၱဳ၊ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာ လိုဣစၦာႏွင့္ ျပည့္ကာၾကြယ္ဝ ဝမ္းေျမာက္နိုင္ၾကပါေစကုန္သတည္း။

ပေမာဒႏၱဳ၊ လူ႔ျပည္တြင္သာမက နတ္ျပည္မွာ ဆက္သြယ္လ်က္ အထက္နယ္ ျဗဟၼာခ်ဥ္းလို႔မို႔ ျဖာသတင္း ကမၻာတုန္ေအာင္ သဒၶါဟုုန္ လွ်မ္းလွ်မ္းေတာက္ျပီး ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာ ပတၳနာေအာင္ဆု ခါခါျပဳလ်က္ သာဓုသံ ေအာင္နိမိတ္တို႔ျဖင့္ ေအာင္ဘိသိက္ သြန္းလိုက္ၾကကုန္ေစသတည္း။

သာဓု၊ သာဓု၊ သာဓု

မွတ္ခ်က္။ ဝိနည္းမဟာဝါ၊ ပရိဝါပါဠိေတာ္မ်ားႏွင့္ ထိုထိုသိမွတ္စရာမ်ားကို အျခခံလ်က္ ေရးသားပါေၾကာင္း။

ေမတၱာျဖင့္

ပညာရိပ္သာဆရာေတာ္

ေဒါက္တာသုတာစာရာလကၤာရ

(၆-၁၁-၂၀၁၃)