ျမန္မာနိုင္ငံမွ မဇၥ်ိမေဒသသို႔ လာေရာက္ၾကသည့္ ဘုရားဖူးသူေတာ္စင္တို႔သည္ သံေဝဇနိယေလးဌာနသို႔ ဘုရားဖူးလာခိုက္တြင္ ေရွးေဟာင္း ကမၻာေက်ာ္ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီးသို႔ မျဖစ္မေန သြားေရာက္ေလ့လာၾက၏။ နာလႏၵာတကၠသိုလ္အသစ္ေရာက္ခိုက္ ျမန္မာျပည္မွ ပညာသင္ ျမန္မာႏြယ္ဖြား စာသင္သားရဟန္းေတာ္တို႔ (ယခုႏွစ္ ၉၅ ပါး)အား ေတြ႔ဆံုးဖူးျမင္ရေသာေၾကာင့္ ေပ်ာ္ရႊင္ၾကည္နူးၾကရမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း ေရွးေဟာင္း နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီးသို႔ ေရာက္လွ်င္ သံေဝဇနိယေလးဌာနကဲ့သို႔ သံေဝဂယူဖြယ္၊ လြမ္းဆြတ္ေၾကကြဲဖြယ္ အတိတ္က ပံုရိပ္လႊာမ်ား တရိပ္ရိပ္ျမင္ေယာင္လာၾကေပမည္။
မွန္ပါသည္။ အတိတ္ပံုရိပ္တို႔သည္ ဝမ္းေျမာက္ဖြယ္၊ လြမ္းဆြတ္ဖြယ္ေကာင္းသလို ေၾကကြဲဖြယ္ ခါးသီးလွသည့္ ပံုရိပ္လႊာမ်ားလည္း ေရာျပြမ္းေနတတ္ပါသည္။ လူသားအားလံုးသည္ ခါးသီးဖြယ္ ပံုရိပ္လႊာမ်ားကို မၾကိဳဆိုၾကခ်င္ေသာ္လည္း လက္ေတြ႔ဘဝတြင္ ခါးသက္သက္၊ ရြံမုန္းစရာေကာင္းလွသည့္ ပံုရိပ္လႊာမ်ားကိုလည္း ေထြးပိုက္ထားတတ္ၾကပါသည္။ တခ်ိဳ႕ေသာအတိတ္ပံုရိပ္ သမိုင္းေၾကာင္းတို႔သည္ တူးဆြလို႔ မကုန္နိုင္ေအာင္ မ်ားျပားက်ယ္ဝန္းလွပါသည္။ ထိုမွ်က်ယ္ဝန္းမ်ားျပားလွေသာ အတိတ္သမိုင္းအထုပ္ၾကီးထဲမွ စာေရးသူ လက္လွမ္းမွီသည့္ ေရွးေဟာင္း နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီး၏ လြမ္းေမာဖြယ္၊ ရင္ခုန္ဖြယ္၊ ႏွေမ်ာတသဖြယ္ ႏွင့္ ေၾကကြဲဝမ္းနည္းဖြယ္ရာမ်ားကို တင္ျပခ်င္ပါသည္။ စာေရးသူကိုယ္တိုင္ နာလႏၵတကၠသိုလ္(အသစ္)မွာ ၂၀၀၈-၂၀၀၉ ခုႏွစ္မွ စ၍ ယေန႔အခ်ိန္အထိ ပါရဂူ ေဒါက္တာတန္းအတြက္ သုေတသနက်မ္းစာ ေရးေနရေသာေၾကာင့္ နာလႏၵတကၠသိုလ္အေဟာင္းေရာ၊ နာလႏၵာတကၠသိုလ္အသစ္အေၾကာင္းကိုပါ တေစ့တေစာင္းေလ့လာျဖစ္ပါသည္။ မိမိေလ့လာမိသမွ်ကို ဗဟုသုတအျဖစ္ ေျပာျဖစ္၊ ေဟာျဖစ္၊ ေရးသားျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ပံုရိပ္လႊာမ်ားကို ျပန္လည္ျပီး စာဖတ္သူမ်ားအား မွ်ေဝခံစားျခင္းပင္ျဖစ္ပါသည္။
ေရွးေဟာင္း နာလႏၵာဆိုသည့္အတိုင္း အတိတ္သမိုင္းေၾကာင္းတို႔က ေတာ္ေတာ္ေလးကို ေဆြးေျမ႕ေဟာင္းႏြမ္းေနပါျပီ။ ျမန္မာ့ အနုပညာရွင္တို႔သည္ပင္ ေရွးေဟာင္း ကမၻာေက်ာ္တကၠသိုလ္ၾကီး ႏွင့္ပတ္သက္၍ "ရာဇျဂိဳဟ္ ျပည္ဌာန၊ နာလႏၵတကၠသိုလ္" ဟု ဗုံေတာက္သံမ်ားပင္ သီကံုးရြတ္ဆိုခဲ့ၾကဖူးသည္ကို မွတ္သားဖူးပါသည္။ အေနာက္ ဥေရာပတြင္ ေရွးအက်ဆံုးျဖစ္သည့္ အီတလီနိုင္ငံမွ ဘိုေလာ့နာ တကၠသိုလ္ထက္ပင္ ဤနာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီးက ပိုမိုေရွးက်ေၾကာင္း မွတ္သားရပါသည္။ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီး၏ အတိတ္သမိုင္းစာမ်က္ႏွာမ်ားကို လွမ္းၾကည့္ရေသာ္ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီး ျဖစ္လာဖို႔ အစပ်ိဳးခဲ့သူမွာ ေမာရိယအင္ပါယာ၊ အေသာကအင္ပါယာ တို႔ကို တည္ေထာင္ခဲ့သူ သီရိဓမၼာေသာက မင္းၾကီးဟု ဆိုလွ်င္ မွားမည္ မဟုတ္ေပ။ ဘုရင္ အေသာကသည္ ျမတ္ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူျပီး ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၉ ႏွစ္ေလာက္တြင္(သံုးရာခန္႔ေလာက္တြင္) ပညာအရာမွာ အသာလြန္ဆံုး အထူးခၽြန္ဆံုး ဧတဒဂ္ရ လက်ာၤေတာ္ရံ ဓမၼေသနာပတိ တရားစစ္သူၾကီး အရွင္သာရိပုတၱရာ မေထရ္ျမတ္ၾကီးအား ေအာက္ေမ့သတိရေသာအားျဖင့္ အရွင္သာရိပုတၱရာမေထရ္ျမတ္၏ ေမြးရပ္ေျမ ဖြားေတာ္မူရာႏွင့္ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူရာ ေနာက္ဆံုး မိခင္ သာရီပုေဏၰးမၾကီးကို မွားယြင္းေသာမိစၦာအယူမွ သမၼာဒိဌိအယူႏွင့္ အရိယာႏြယ္စခန္းသို႔ တက္လွမ္းေစရာ တိုက္ခန္းမွာပင္ အမွတ္တရ လြမ္းေစတီတစ္ဆူႏွင့္ ေက်ာင္းတစ္ေဆာင္ကို (ဤေရွးေဟာင္းတကၠသိုလ္ၾကီး မတိုင္မီကပင္ ယခု ေရွးေဟာင္းတကၠသိုလ္ၾကီးအတြင္းမွာ) ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းထားခဲ့သည္ဟု တိဘက္သမိုင္းဆရာ တာရာနာထ(Taranatha- a Tibetan Historian) က မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ေပသည္။ တရုတ္ခရီးသြား ဖာဟီယန္ (Fa-hien) လည္း ရာဇျဂိဳဟ္ ခရီးသြားစဥ္ နာလႏၵာေရာက္ခိုက္ အရွင္သာရိပုတၱရာအထိမ္းအမွတ္ေစတီျမတ္ကို ဖူးေမွ်ာခဲ့သည္ဟု ဆိုပါသည္။
ယင္း အရွင္သာရိပုတၱရာအထိမ္းမွတ္ ေက်ာင္းေတာ္ေလးေနရာမွာပင္ ေအဒီ (၁) ရာစုအလြန္ ေအဒီ(၂) ရာစုေလာက္မွာ မဟာယာန ဖီလိုဆိုဖာ ရဟန္းေတာ္ နာဂဇုန(နာဂအဇၨဳန) က (Madhayamika School of Mahayana Philosophy) မဓ်ာမိက ဖီလိုဆိုဖီ သင္တန္းေက်ာင္းေလးကုိ စတင္ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္ဟု ဆိုပါသည္။ ယင္းသတင္တန္းေက်ာင္းေလးသည္ မၾကာမီ တိုးတက္ၾကီးပြားလာျပီး စာသင္သားရဟန္းေတာ္ေပါင္း ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာတိုးတက္မ်ားျပားလာသည့္ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီး ျဖစ္လာသည္ဟုဆိုပါသည္။ စာသင္သားမ်ားႏွင့္ ဆရာမ်ားအတြက္ ေနထိုင္စားေသာက္စရိတ္ကုိ တကၠသိုလ္က တာဝန္ယူသည္။ ကုန္က်စရိတ္အားလံုးကို ဘုရင္မ်ားႏွင့္ နယ္စား ရြာစားမ်ားက လွဴဒါန္းၾကပါသည္။ စာသင္ေဆာင္မ်ား၊ တကၠသိုလ္လူေန အေဆာင္မ်ား လိုလိုေသးမရွိ၊ စာၾကည့္တိုက္သည္ပင္ ၉ ထပ္အထိ ရွိသည္ဟု ဆိုပါသည္။
တရုတ္ဘုန္းေတာ္ၾကီး ဟူယင္ဆန္မွတ္တမ္းအလို ပထမ ကုမာရ ဂုပၸတ(ေအဒီ ၄၁၄-၄၅၅) မင္းသည္ ပညာေရးကို အထူးအားေပးခ်ီးေျမွာက္ေသာ သာသနာျပဳမင္းတပါးပင္ ျဖစ္သည္။ တကၠသိုလ္ၾကီး၏ ေျမေနရာကိုလည္း မိမိ၏နန္းေတာ္ ေျမေနရာအပါဝင္ အနီးပတ္ဝန္းက်င္ လယ္ဧကေပါင္း မ်ားစြာကိုလည္း တကၠသိုလ္ေက်ာင္းေျမအျဖစ္ သတ္မွတ္လွဴဒါန္းခဲ့သည္။ ယေန႔ေခတ္ ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမွဳႏွင့္ သုေတသနဌာန၏ ေတြ႔ရွိခ်က္အရ (၃၄"၅၉၄) ဧက က်ယ္ဝန္းသည္ဟု သိရ၏။ တစ္ခ်ိဳ႕က ေျမဧကအက်ယ္ (၄၁၉) ဧက ရွိသည္ဟု ဆိုၾက၏။
ေအဒီ ၆ရာစု(ေအဒီ ၆၀၆ မွ ေအဒီ ၆၄၇ အထိ )တြင္ ပါလမင္းဆက္ ဟရသွ်မင္း (harsha) လက္ထက္တြင္ ေက်ာင္းေၿမေနရာမ်ားကို ထပ္ဆင့္တိုးခ်ဲ႕ကာ ေက်ာင္းသားေနအေဆာင္ေပါင္း (၁၈၀) ႏွင့္ က်ယ္ၿပန္႔ေသာ စာသင္ခန္းမ်ား၊ တရားေဟာ၊ တရားထိုင္ခန္းမၾကီးမ်ားကိုလည္း တင့္တယ္ခန္းနားစြာ ေဆာက္လုပ္ေပးခဲ့သလို ေၿမေပါက္ေစတီ ေပါင္း(၁၀ )ကိုလည္း တည္ထားကိုးကြယ္ ခဲ့ေသးသည္။ အေဆာက္အဦးမ်ားကို တည္ေဆာက္ရာတြင္ ေအာက္ေၿခေဖာင္ေဒးရွင္းအား ေက်ာက္တုန္းမ်ားၿဖင့္ စီထားကာ ထုထည္ ေကာင္းမြန္ေအာင္ အခိုင္အမာ ၿပဳလုပ္ေပးထားေလသည္။ ေက်ာင္းသားေနအခန္းမ်ားကိုလည္း တစ္ေယာက္အိပ္ခန္း ႏွစ္ေယာက္အိပ္ခန္းမ်ားႏွင့္ တရားထိုင္ဖို႔ ကမၼဌာန္းေက်ာင္းေလးမ်ားကိုလည္း စီမံထားေပသည္။ ေက်ာင္းေဆာင္တိုင္း၏ အလယ္ထပ္(floor)တြင္ အခန္းေပါင္း ေလးဆယ္အထိ ပါဝင္သည္ဟု သိရပါသည္။ ေရခ်ိဳးခန္း မ်ားကိုလည္း စာသင္ခန္း၊ တရားေဟာခန္း၊ တရားထိုင္ခန္းမၾကီး မ်ားၿဖင့္ တြဲလွ်က္တည္ေဆာက္ ေပးထားေလသည္။ ေက်ာင္းေဆာင္တိုင္း ေက်ာင္းေဆာင္တိုင္း၏ အလည္တြင္ (၁၂) ေပပတ္လည္ က်ယ္ဝန္းေသာ အုတ္ေရတြင္းၾကီး တစ္တြင္းက်စီ ေဘးတစ္ဘက္စီတြင္ တူးထားသည္။ ေက်ာင္းေဆာင္မ်ား၏ ေဘးပတ္လည္တြင္လည္း အေရာင္အေသြးစံု အမ်ိဳးအမည္စံုလင္ေသာ ပန္းဥယာဥ္မ်ား ၊ၾကာမ်ိဳးစံုဖူးပြင္႔ေနေသာ ေရကန္ၾကီးမ်ားကိုလည္း ဖန္တီးေပးထားေလသည္။
ေအဒီ ၇-ရာစုတြင္ တရုတ္ဘုန္းေတာ္ၾကီး (Xuanzang)ဟူယင္စန္၏ မွတ္တမ္းမ်ား၌ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီးအေၾကာင္းကို အထူးတလည္ ခ်ီးမြမ္းေထာမနာထားပါသည္။ သူကိုယ္တိုင္ ခုနစ္ႏွစ္ၾကာ ေနထိုင္ေက်ာင္းတက္ခဲ့ျပီး ေဟတုဝိဇၨာ(ေလာဂ်စ္)၊ သဒၵဝိဇၨာ၊စိကိစၦာဝိဇၨာႏွင့္ ေဝဒက်မ္းမ်ားကို ပါရဂူေျမာက္ သင္ယူေလ့လာခဲ့ေသာ တကၠသိုလ္ၾကီးျဖစ္သည္။ ပညာမ်ားသင္ယူၿပီးဆံုးၿပီးေနာက္ ဟူယင္ဆန္မေထရ္သည္ အိႏၵိယနိုင္ငံံ၌ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား အားလံုးႏွင္႔ သက္ဆိုင္သည့္ သံေဝဇနိယေလးဌာန အပါအဝင္ အထင္ကရ ေနရာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ကို အေသးစိတ္ေလ့လာကာ မွတ္တမ္းမ်ား ေရးသားခဲ႔ေလသည္။ ယင္းမွတ္တမ္းမ်ားသည္ ကမၻာ႔သမိုင္းတြင္ တန္ဘိုးမျဖတ္နိုင္ေလာက္ေအာင္ ေက်းဇူးၾကီးမားသလို ယေန႔မိမိတို႔အပါအဝင္ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားအားလံုး ဖူးေမွ်ာ္ေနရေသာ (ဖြား၊ပြင္႔၊ေဟာ၊စံ)ဟူသည့္ သံေဝဇနိယေလးဌာနအပါအဝင္ အထင္ကရေနရာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ဟူယင္ဆန္၏ဂုဏ္ေက်းဇူးေတြေၾကာင္႔ ဖူးေမွ်ာ္ေနရျခင္းၿဖစ္ေလသည္။
ပါလမင္းဆက္ ဟရသွ်မင္း၏ လက္ထက္တြင္တကၠသိုလ္၏ ပညာေရး၊ စာေပသင္ၾကားေရး၊ ေနထိုင္ေရးတို႔တြင္ အဆင့္ျမင့္ဆံုးျဖစ္ခဲ့သလို လက္ေအာက္ခံတကၠသိုလ္မ်ားအျဖစ္ ဝိကၠမသီလာတကၠသိုလ္၊ (University of Vikamasila) ၾသဒႏၱပူရီ တကၠသိုလ္ (University of Odantapuri) ဇာဂလႏၵတကၠသိုလ္ (university of Jagaddala) မ်ားကိုဖြင္႔လွစ္ခဲ႔ေလသည္၊ ထိုတကၠသိုလ္အားလံုးတို႔ကို ပင္မ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီးကပင္ တိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ဳပ္ရေလသည္။ ယင္း ဟာရသွ်မင္းသည္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ျဖစ္၍ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီးကို အစြမ္းကုန္ ခ်ီးေျမွာက္ေထာက္ပံ့ခဲ့ေလသည္။ အိမ္ေျခ (၂၀၀) ရွိ ရြာေပါင္း (၁၀၀)ကို တကၠသိုလ္ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးသို႔ လွဴဒါန္းထားသည္။
ေအဒီ(၈၁၅-၈၅၄) ေဒဝပါလမင္း၏ ေၾကးျပား၌ ဆုမၾတာဘုရင္က ရာဇျဂိဳဟ္ျမိဳ႕အနီးရွိ ရြာေပါင္း(၅၀၀)ကို နာလႏၵာတကၠသိုလ္ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးသို႔ လွဴဒါန္းခဲ့ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ တကၠသိုလ္အနီးရြာမ်ားမွ အမ်ိဳးသမီး ၂၀၀ ခန္႔ကို သီလရွင္ ေယာဂီဝတ္ေပးျပီး တကၠသိုလ္ေဝယ်ာေဝစၥအလုပ္အေကၽြး ျပဳေစသည္။ အက်ဥ္းေထာင္မ်ားမွ ေထာင္သားမ်ားကို လြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ေပးကာ ကပၸိယအလုပ္ေကၽြးထားသည္။ တကၠသိုလ္အနီးရွိရြာမ်ားမွ ထြက္ရွိေသာ ေကာက္ပဲသီးႏံွမ်ားကို မင္းအခြန္ေငြအၿဖစ္ သိမ္းယူၿခင္းမၿပဳပဲ တကၠသိုလ္ၾကီးအား လွဴဒါန္းေစခဲ့ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီး၏ ဂုဏ္သတင္းသည္ ဂဂၤါျမစ္မွသည္ ေဘာ္လဂါၿမစ္ဝွမ္းသို႔တိုင၊္ ေၿမာက္ဘက္၌ ဆစ္ကင္း၊ဘူတန္၊ တိဗက္၊ မြန္ဂိုလီးယား၊ ရုရွား၊ ဆိုက္ေဗးရီးယား။အေရွ႕ဘက္၌ ၿမန္မာ၊ ထိုင္း၊လာအို၊ အင္ဒိုနီးရွား၊ကေမၻာဒီးယား၊ဗီယက္နမ္၊ တရုတ္၊ ကိုးရီးယား၊ ဂ်ပန္တို႔အထိ ျပန္႔ႏွံ႔ခဲ့ေလသည္။ ယေန႔အထိ အခ်ိဳ႕နိုင္ငံမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာနိုင္ငံမ်ားအၿဖစ္ ဆက္လက္တည္ရွိေနေသးသည္။ ကမၻာ့သမိုင္းတြင္ တရုပ္ခရီးသြား ရဟန္းေတာ္မ်ားအၿဖစ္ ထင္ရွားသည္႔ ဖာဟီယာန္( Fa Hien )သည္(5 th A.D )ရာစုတြင္ ေရာက္ရွိလာကာ အရွင္နာဂဇုန မေထရ္၏အထံ၌ တပည့္အၿဖစ္ ခံယူသြားဖူးသည္ဟု သိရေလသည္။ သို႔ေသာ္ ဖာဟီယာန္သည္ ဟူယင္ဆန္ ရဟန္းေတာ္ေလာက္ ၾကာၾကာေနထိုင္ သြားခဲ.ၿခင္း မရွိခဲ့ေပ။
ဤကဲ့သို႔ကမၻာတစ္လႊားတြင္ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီး၏ ဂုဏ္သတင္း ေက်ာ္ေဇာ္ၾကီးျမတ္ရျခင္း အဓိကအေၾကာင္းအရင္းသည္ တကၠသိုလ္မွ ခ်မွတ္ေပးလိုက္ေသာစည္းမ်ဥ္းမ်ား၊သင္ၾကားပို႔ခ်ေပးေသာ ဘာသာရပ္မ်ားႏွင္႔ တာဝန္ယူမူ႔မ်ားေၾကာင့္ျဖစ္သလို တကၠသိုလ္တခု၏ အသက္ျဖစ္ေသာ တကၠသိုလ္စာ ၾကည့္တိုက္(Library) ၏ ဂုဏ္သတင္းေၾကာင္႔လည္း ပါဝင္ေလသည္။ စာၾကည္႔တိုက္တြင္ ထားရွိေသာ က်မ္းစာအုပ္မ်ား၊ အေတြးအေခၚဆိုင္ရာက်မ္းမ်ား၊ နည္းပညာဆိုင္ရာက်မ္းမ်ား၊ ေဆးက်မ္းမ်ား၊ ေဝဒက်မ္းမ်ား၊မဟာယာန (ေထရဝါဒဆိုင္ရာ) က်မ္းမ်ား၊ ဟိႏၵဴက်မ္းမ်ား၊ ေဗဒင္နကၡတ္က်မ္းမ်ားစသည္ျဖင္႔ က်မ္းေပါင္းသိန္းေသာင္းခ်ီ၍ ရွိသည္ဟုသိရေလသည္။ ယေန႔ေခတ္ ကမၻာေက်ာ္ ပါဏိနီသဒၵါက်မ္းၾကီးသည္ပင္ နာလႏၵာတကၠသိုလ္မွ ေပၚထြက္လာသည့္ တန္ဘိုးမျဖတ္နိုင္သည့္ က်မ္းစာၾကီးပင္ ျဖစ္ေပသည္။ နာလႏၵာတကၠသိုလ္စာၾကည့္တိုက္ၾကီးကို ကမၻာတစ္လႊားကေန နာမည္ေပးၾကတာကေတာ့ သစၥာတရားတို႔စုေဝးရာေတာင္ၾကီး DharGunj(Mountain of Truth)၊ ျပီးေတာ႔ Dhamaganja (Treasury of Truth) သစၥာတရားတို႔စုေဝးရာ သိမ္းဆည္းထားရာ ဘ႑ာတုိက္ၾကီးဟု နာမည္အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင္႔ အမႊန္းတင္ေခၚေဝၚၾကေလသည္။ ေျမအက်ယ္ ၄၁၉ ဧကရွိေသာ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီး ဖ်က္ဆီးခံရစဥ္က တကၠသိုလ္စာၾကည္႔တိုက္ရွိ စာအုပ္မ်ား ႏွင့္ ေက်ာင္းေပါင္း ၁၈၀ တို႔ မီးေလာင္ရာတြင္ (၉)လခန္႔ ၾကာျမင့္သည္ဟု သမိုင္းေၾကာင္းအရ ေလ့လာ သိရသည္။
ထိုကဲ့သို႔ကမၻာေပၚတြင္ ပထမဆံုးေပၚေပါက္လာေသာ တကၠသိုလ္ၾကီးအျဖစ္ လူသားတို႔အတြက္အျမင္႔ဆံုးအတတ္ပညာရပ္တို႔အား ရက္ေရာစြာ (ေအဒီ၅-ရာစုမွ ၁၂-ရာစုအထိ) ႏွစ္ေပါင္း (၇၀၀)ေက်ာ္ ေပးေဆာင္ခဲ့ေသာ ကမၻာ႔ဂႏၳဝင္နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီးသည္ ေအဒီ ၁၂-ရာစုအကုန္တြင္ တူရကီႏြယ္ဖြား မူဆလင္စစ္ဗိုလ္မိုဟာမက္ ဘက္ခီးယာခီးဂ်ီး (MuhammadBakhtiyanKhaLji)၏ စစ္သည္အလံုးအရင္းျဖင္႔ ဝင္ေရာက္စီးနင္းကာ တကၠသိုလ္ပိုင္ ေရႊ၊ေငြ၊ေက်ာက္သံပတၱျမားတို႔ကို အတင္းအဓမၼသိမ္းယူျခင္း၊ ေက်ာင္းေဆာင္မ်ား၊ ေစတီပုထိုးမ်ားကို၊ မီးရွိဳ႕ဖ်က္ဆီးျခင္း၊ ေက်ာင္းသားရဟန္းေတာ္ေပါင္း (၁၀၀၀၀)ေက်ာ္ႏွင့္ ဆရာေပါင္း (၃၀၀၀) ေက်ာ္ကို အားလံုးတစ္ေယာက္မက်န္ ေက်ာင္းတံခါးပိတ္ျပီး မီးရွိဳ႕သတ္ခဲ့ၾကသည္။ တကၠသိုလ္မွျပင္ပ ဗုဒၶဘာသာရဟန္းေတာ္မွန္သမွ်ကိုလည္း အရွင္လတ္လတ္ဦးေခါင္းေပၚရံုေျမျမဳပ္ကာ ဓားသြားစက္တတ္သည့္ထြန္သြားျဖင့္ ႏြားကေမာင္းေစျခင္းမ်ားကို ရက္ရက္စက္စက္ျပဳလုပ္ခဲ့ေလသည္။ မည္မွ်ရက္စက္သည္ဆိုလွ်င္ ရဟန္းေတာ္တပါး၏ဦးေခါင္းတစ္လံုးကို ျဖတ္ယူကာဆက္သနိုင္လွ်င္ ေငြေၾကးမည္မွ်ေပးမည္ဟု ေၾကျငာခ်က္ထုတ္ထားသည္အထိ လူသားမဆန္စြာ ျပဳလုပ္ခဲ့ေၾကာင္းကို တူရကီ ရာဇဝင္ဆရာ မိန္ဟဇဒ္(Minhazad) ေရးသားထားေသာ (Tavakata.1.nasiti) အမည္ရွိ စာအုပ္တြင္ ဖတ္ရွဳ႕ေလ့လာရေပသည္။ ေအဒီ ၁၂-ရာစု အကုန္ ယခု ဗီဟာျပည္နယ္ကို မူစလင္မ်ား သိမ္းဆည္း၍ ဗုဒၶဘာသာရဟန္းေတာ္မ်ား အေျပာင္သုတ္သင္ရွင္းလင္းရာတြင္ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီးမွ ရဟန္းသံဃာအမ်ားစု သတ္ခံရျခင္းျဖစ္သည္။
တစ္ခ်ိန္က ကမၻာေက်ာ္ျပီး ဤမွ် ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားေသာ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီးသည္လည္း အနိစၥသေဘာတရားကို မလြန္ဆန္နိုင္ေျခ။ ယေန႔ ေခတ္သစ္တန္ဖိုးနဲ႔တိုင္းတာမယ္ဆိုရင္ေတာ့လည္း ဘာသာတရားတစ္ခုကေန အျခားဘာသာတရားတစ္ခုကိုက်ဳးေက်ာ္ေစာ္ကားျခင္းသည္ လ႔ူယဥ္ေက်းတို႔၏လုပ္ရပ္မဟုတ္သလို ဘာသာတရားတိုင္းရဲ့အဆံုးအမေတြမွာ ေသြဖယ္ေနတဲ့အနုတ္လကၡဏာကိုသာေတြ႔ရလိမ့္မည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဘာသာတိုင္း၏ စံႏွဳန္းေတြကို အထူးတန္ဖိုးထားသင့္ေပသည္။ ဗုဒၶဘာသာတို႔၏ ေရွးေဟာင္းအေမြႏွစ္ျဖစ္သည့္ ေရွးေဟာင္း နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီးကို ယခုအခါ အိႏၵိယ အစိုးရ ယဥ္ေက်းမွဳဌာနက ထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ထားေပသည္။
ယခု ေရွးေဟာင္း နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီး အေနထားကို သြားေရာက္ေလ့လာၾကည့္လွ်င္ ေက်ာက္ေလွခါး က်ယ္ၾကီးမ်ား၊ ေက်ာက္ေလွခါး အျမင့္ၾကီးမ်ားကို ေတြ႔ျမင္နိုင္ေပသည္။ တိုင္မ်ား၏ ေအာက္ခံကိုလည္း အထူးသျဖင့္ ေက်ာက္မ်ားကို အသံုးျပဳထားျပီး ေက်ာက္ဆံု ေက်ာက္ခြက္မ်ားကိုလည္း ေတြ႔ျမင္နိုင္ေပမည္။
ေအာက္ထပ္ အေရွ႕ဖက္တြင္ ပတ္လည္ ကမၼဌာန္းေက်ာင္းမ်ား ဝိုင္းရံထားေသာ အထပ္ခန္းခပ္က်ယ္က်ယ္ တြင္ ဘုရားေဆာင္အျဖစ္ ေတြ႔ရသည္။ ထိုအေဆာင္ေရွ႕တြင္ အုတ္ခံုအျမင့္ တစ္ခုရွိသည္။ စာသင္ခန္းမေဆာင္ဟုလည္း ယူဆရသည္။ တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ ေလးျမားအတတ္သင္ရာ ဟုလည္း ဆိုၾကေသးသည္။ ေရွးေဟာင္း နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီးမွာ အဌာရသ(၁၈)ရပ္ကို သင္ေၾကာင္း ေလ့လာသိရွိရ၍ ျမားပစ္အတတ္ သင္ၾကားရာေနရာလည္း ျဖစ္နိုင္ပါသည္။ စာေရးသူ၏ ေရွးေခတ္တကၠသိုလ္အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ ဟူေသာ ေဆာင္းပါးတြင္လည္း အဌာရသ(၁၈)ရပ္ကို အေၾကာင္းကို ေရးသားခဲ့ဖူးပါသည္။
ျမန္မာနိုင္ငံမွ ဘုရားဖူးလာေရာက္ၾကေသာ ဗုဒၶဘာသာဝင္တို႔အား ေရွးေဟာင္းနာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီးအေၾကာင္းကို နာလႏၵာတကၠသိုလ္မွာ ပညာသင္ေနၾကသည့္ တာဝန္က်ဘုရားဖူးဂိုက္ ဦးဇင္းတစ္ပါးက လိုက္လံရွင္းျပတတ္ပါသည္။ တစ္ခါတရံ နာလႏၵာတကၠသိုလ္အသစ္မွာ ပညာရင္နို႔ ေသာက္စို႔ အားျဖည့္ရန္ ေရာက္ရွိလာၾကကုန္ေသာ ျမန္မာႏြယ္ဖြား စာသင္သား ရဟန္းေတာ္တို႔အား ပညာဒါနအျဖစ္ လွဴဒါန္းသည့္ ဒါနကုသိုလ္ပြဲေလးမွာ တာဝန္က် ဓမၼကထိကဆရာေတာ္ကလည္း ေရွးေဟာင္း နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီးအေၾကာင္း အခ်ိန္ရရင္ ရသလို တေစ့တေစာင္း ရွင္းျပေတာ္မူၾကပါသည္။ ျမန္မာဘုရားဖူးတို႔သည္ ေရွးေဟာင္း နာလႏၵာတကၠသိုလ္ၾကီး အတြင္းရွိ ေရွးေဟာင္းအေဆာက္ဦးမ်ားကို လွည့္လည္ၾကည့္ရွဳ႕ေလ့လာၾကရင္း တစ္ခ်ိန္က မီးရွိဳ႕သတ္ျဖတ္ခံရသည့္ ရဟန္းေတာ္မ်ားအတြက္ စိတ္မေကာင္းျဖစ္ၾကရျပီး ဘုရားဖူးခရီးစဥ္တစ္ေလွ်ာက္ သူတို႔ျပဳလုပ္ဆည္းပူးအားထုတ္ခဲ့ရေသာ ကုသိုလ္ေကာင္းမွဳ အစုစုတို႔ကိုလည္း အမွ်အတမ္းေဝၾကပါသည္။
ဝမ္းနည္းဖြယ္ေတြကို ေထြးပိုက္ရင္း စိတ္ၾကည္နူးစရာအျဖစ္ေတာ့ ပညာအရာမွာ ဧတဒဂ္ရေတာ္မူေသာ အရွင္သာရိပုတၱရာမေထရ္ျမတ္ၾကီး၏ ေဖြးဖြားရာႏွင့္ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူရာ အထိမ္းအမွတ္ေစတီျမတ္ၾကီးကို ဖူးေမွ်ာ္ၾကရေပသည္။ ထို ေစတီေတာ္ၾကီးသည္ သမရိုးက် ပံုစံမဟုတ္ တမူထူျခားစြာ အဆင့္ဆင့္တည္ေဆာက္ထားသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ လက္ရွိအေနထားမွာေတာ့ အေပၚအမိုး ထီးေတာ္မရွိေသာ္လည္း ေဆာက္ထားပုံမွာ ခမ္းခမ္းနားနားရွိပါသည္။ ေလွခါးထစ္မ်ားျဖင့္ အထပ္ထပ္သို႔ တက္နိုင္ပါသည္။ အေပၚထပ္ေရာက္လွ်င္ တကၠသိုလ္၏ ရွဳ႕ခင္းအလွအပကို အေပၚစီးမွ ျမင္နိုင္ေအာင္ စီမံထားဟန္တူပါသည္။ ေရွးယခင္က တက္ခြင့္ရၾကေသာ္လည္း ယခုအခါ တက္ခြင့္မရၾကေတာ့၍ ဘုရားဖူးမ်ား ေအာက္မွပင္ ဖူးေမွ်ာ္ ပူေဇာ္ၾကရေပသည္။
အရွင္သာရိပုတၱာမေထရ္ျမတ္ၾကီးသည့္ ေမြးေက်းဇူးဆပ္ရန္ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူခါနီးမွ သူ၏ေမြးဖြားရာ တိုက္ခန္းသို႔ျပန္လာေတာ္မူသည္။ နတ္ျဗဟၼာမ်ားက ညအခါလာေရာက္ကန္ေတာ့ၾကသည္ကို ေတြ႕ရေသာ မိစၦာအယူရွိသည့္ မယ္ေတာ္ၾကီးသည္ ထိုအခ်ိန္မွာ သားေတာ္ကို အထင္ၾကီးစိတ္ျဖစ္ခဲ့ရသည္။ ထိုအခါမွ တရားေဟာေတာ္မူျခင္းျဖင့္ မယ္ေတာ္ၾကီးသည္ ေသာတာပန္တည္သြားသည္။ အရွင္သာရိပုတၱာမေထရ္သည္ မိခင္ၾကီးအား အပါယ္တံခါးပိတ္ေစျပီးမွ သူေမြးဖြားခဲ့ရာ တိုက္ခန္းမွာပင္ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူေလသည္။ ေနာင္ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀၀ ေလာက္အၾကာတြင္ (ဘီစီ ၃ ရာစုတြင္) အေသာကမင္းတရားၾကီးက အရွင္သာရိပုတၱရာမေထရ္အတြက္ အထိမ္းအမွတ္ျပဳထားသည့္ လြမ္းေစတီေတာ္ျမတ္ကို ယခုေခတ္ ဘုရားဖူးလာေရာက္ၾကေသာ ဘုရားဖူးသူေတာ္စင္တို႔သည္ ရွိခိုးဦးခ်ကာ လိုရာခရီးဆက္ၾကေလေတာ့သည္။
ေမတၱာျဖင့္
(ေမ့သားလွ-ဇလဂၢ)
၃၀-၁၂-၂၀၁၁
